Η Μεταπολίτευση μπορεί να γιορτάζεται με τη συνήθη δεξίωση στο Προεδρικό Μέγαρο, όμως οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ετοιμάζονται ξανά για την πάταξη του "εσωτερικού εχθρού". Το πιστοποιούν τα ντοκουμέντα της 33ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας που φέρνουμε σήμερα στο φως.
Από το Πολυτεχνείο ώς τη Βουλή, το πλήθος ξεπερνούσε πια τις 200.000 κι ώρα με την ώρα αυξανόταν. Οι οδικές αρτηρίες του κέντρου ήταν ερμητικά σφραγισμένες με οδοφράγματα, τα συνθήματα που καλούσαν την κυβέρνηση να παραιτηθεί γινόντουσαν όλο και πιο αποφασιστικά. Ηταν προφανές ότι η γενική απεργία που ξέσπασε μετά την απόφαση για ριζική «αναμόρφωση» του Ασφαλιστικού έπαιρνε πλέον απρόβλεπτες διαστάσεις. Ακόμη και τα ΜΑΤ, απρόθυμα στην αρχή, κατάκοπα στη συνέχεια, δεν ήταν σε θέση να κάμψουν τους εξαγριωμένους πολίτες. Ωσπου, από το βάθος της Βασιλίσσης Σοφίας αρχικά, από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός και την Αλεξάνδρας στη συνέχεια, φάνηκαν τα τεθωρακισμένα. Προχώρησαν μέχρι τις παρυφές του πλήθους κι ακολούθησε η προβλεπόμενη διαδικασία. Πρώτα το «Στοιχείο Ψυχολογικών Επιχειρήσεων», ένα όχημα Χάμερ με μεγάφωνα, που κάλεσε τους συγκεντρωμένους να διαλυθούν. Υστερα οι αντλίες Στάγερ, τα ειδικά θωρακισμένα για το γκρέμισμα των οδοφραγμάτων, τα δακρυγόνα και οι πλαστικές σφαίρες. Οι διαδηλωτές όμως παρέμειναν ακλόνητοι: υποχωρούσαν για λίγο κι ύστερα ξανάρχονταν, γιγαντωμένοι από τη δύναμη που δίνει στις εξεγερμένες μάζες το χαμένο δίκιο τους και η αίσθηση του αριθμού τους. Ηταν σαφές ότι η κλιμάκωση της αντίστασης είχε φτάσει πλέον στο «επίπεδο 5» που προβλέπουν τα σχετικά εγχειρίδια. Αρμόδιος για την εφαρμογή των «κανόνων εμπλοκής», ο διοικητής της ειδικής «Ταξιαρχίας Καταστολής Πλήθους» έδρασε όπως είχε εκπαιδευτεί: Με διαταγή του οι πολυβολητές των ερπυστριοφόρων Μ 113 της μονάδας άνοιξαν πυρ κατά των συγκεντρωμένων. Σαράντα χρόνια μετά το 1973 ο ελληνικός στρατός έβαφε ξανά τα χέρια του στο αίμα ελλήνων πολιτών.Το παραπάνω σενάριο τοποθετείται στο 2013 και είναι, φυσικά, φανταστικό. Οχι όμως κι εξωπραγματικό, όπως αποκαλύπτουν τα ντοκουμέντα που φέρνουμε σήμερα στο φως. Ενώ η Ελληνική Δημοκρατία γιορτάζει τα τριακοστά δεύτερα γενέθλιά της, θεωρώντας πολύ μακρινή την εποχή που ο στρατός είχε αναλάβει την επιβολή της «τάξης» και της «εσωτερικής ασφάλειας» της χώρας, αυτό που στην πραγματικότητα ανήκει στο παρελθόν είναι ο «περιορισμός του στρατού στους στρατώνες του». Τα τανκς επιστρέφουν στο χώρο της πολιτικής, έστω και κάτω από όρους πολύ διαφορετικούς απ' αυτούς των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Δεν πρόκειται, βέβαια, για πραξικόπημα αλλά για κάτι εξίσου σοβαρό: την έμπρακτη εφαρμογή της πρόσφατης αλλαγής αμυντικού δόγματος της χώρας, με την οποία οι ένοπλες δυνάμεις εκτός από την απόκρουση του «εξωτερικού» εχθρού αναλαμβάνουν ξανά, πρώτη φορά μετά το 1974, την προστασία και από τον «εσωτερικό» εχθρό, που τώρα πια ακούει στην (made in USA) ονομασία «ασύμμετρες απειλές». Τα βασικά στοιχεία αυτής της θεσμικής τομής παρουσιάστηκαν εκτενώς σε παλιότερο ρεπορτάζ του «Ιού» («Μεταμοντέρνοι συνταγματάρχες», «Κ.Ε.» 14.11.2004). Εδώ θα υπενθυμίσουμε απλώς ότι στο νεολογισμό «ασύμμετρες απειλές» περιλαμβάνονται εκδοχές του «εσωτερικού εχθρού» όπως η «αστάθεια», η «λαθρομετανάστευση» και -κυρίως- η «τρομοκρατία» (δηλ. η «απόπειρα ανατροπής των υφιστάμενων κοινωνικών και οικονομικών δομών», σύμφωνα με τον ισχύοντα Ν. 3251/2004). Εξαιρετικά αποκαλυπτική είναι άλλωστε επ' αυτού η επίσημη ιστοσελίδα του υπουργείου Εθνικής Αμυνας: στην περίπτωση «ασύμμετρων απειλών», διαβάζουμε, «από τη μια βρίσκεται ένα οργανωμένο κράτος και από την άλλη έχουμε "ομάδες συμφερόντων ή τρομοκρατών"». Το ποιες είναι οι «ομάδες συμφερόντων», που ενδέχεται να τα βάλουν με το «οργανωμένο κράτος», δεν χρειάζεται βέβαια φαντασία για να το διαπιστώσει κανείς...Αυτά όσον αφορά το γενικότερο θεωρητικό και θεσμικό πλαίσιο. Σήμερα, όμως, θα μας απασχολήσει η πρακτική εφαρμογή του αναπροσανατολισμού των ενόπλων δυνάμεων κατά του «εσωτερικού εχθρού» -και, συγκεκριμένα, η συγκρότηση των πρώτων ειδικών στρατιωτικών μονάδων με αντικείμενο την καταστολή διαδηλώσεων. Στη διάθεσή μας έχουμε μια σειρά συγκλονιστικά ντοκουμέντα, την αποκάλυψη των οποίων οφείλουμε στους ενεργούς πολίτες του «Δικτύου Στρατευμένων "Σπάρτακος"».Πρόκειται για δύο ντοκουμέντα από το 3ο Επιτελικό Γραφείο της 33ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας και τιτλοφορούνται «Μνημόνιο Διμοιρίας Καταστολής Πλήθους». *Το πρώτο αποτελείται από 53 σελίδες κι ασχολείται με την οργάνωση, τον εξοπλισμό, τους σχηματισμούς και την εκπαίδευση των νέων αυτών ειδικών μονάδων. *Το δεύτερο ντοκουμέντο απαρτίζεται από 9 μόλις σελίδες, αποτελεί σύνοψη του πρώτου και χρησιμοποιήθηκε σε ενημερωτική διάλεξη τον Ιούνιο του 2005. *Συμπληρωματική προς τα δύο προηγούμενα είναι μια σειρά διαφανειών, σε σύστημα PowerPoint, που χρησιμοποιήθηκε κατά την ίδια εκδήλωση. Στρατιωτικά ΜΑΤΣύμφωνα με το μνημόνιο, το αρχικό έναυσμα για τη συγκρότηση των στρατιωτικών ΜΑΤ παρείχε η εμπειρία του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος στο Κόσοβο (ΕΛΔΥΚΟ) από τις βίαιες διαδηλώσεις των εκεί αλβανών εθνικιστών κατά της εναπομείνασας σερβικής παρουσίας: «Μετά τα γεγονότα της 17ης Μαρτίου 2004 στην πόλη Ουρόσεβατς του Κοσσυφοπεδίου», διαβάζουμε, «κρίθηκε αναγκαία η συγκρότηση τμήματος το οποίο θα συμμετείχε σε επιχειρήσεις καταστολής πλήθους. Οι εθνικοί περιορισμοί που δέσμευαν την εμπλοκή στρατιωτικού τμήματος με πολίτες άρθηκαν, δίνοντας τη δυνατότητα συμμετοχής σε τέτοιου είδους επιχειρήσεις» (σ. 1).Ακολούθησε η σύσταση των πρώτων «διμοιριών καταστολής πλήθους» κι ο εξοπλισμός τους από τις ΗΠΑ, με χρήματα -εννοείται- του ελληνικού Δημοσίου: «Με τη διάθεση ανάλογης πίστωσης από το ΣΔΑΕΕ (Β' Σ.Σ.), παραγγέλθηκαν μέσω της Αμερικανικής Ταξιαρχίας του Ανατολικού Τομέα της KFOR (ΜΝΒ-Ε) τα παρακάτω υλικά καταστολής πλήθους τα οποία αυτή τη στιγμή έχουν διατεθεί στις δύο Ελληνικές Μονάδες (Βορείου και Νοτίου Τομέα) της ΕΛΔΥΚΟ-2: (α) 120 Ασπίδες, (β) 120 Προσωπίδες, (γ) 120 Ζεύγη περικνημίδες, (δ) 120 γκλομπς μεταλλικά (πτυσσόμενα)» (σ. 53).*Το οπλοστάσιο των εν λόγω μονάδων, όπως περιγράφεται στο μνημόνιο, δεν περιορίζεται, ωστόσο, στα παραπάνω. Κάποια στοιχεία του «ειδικού εξοπλισμού» τους, όπως οι «φυσούνες» και τα τουφέκια εκτόξευσης δακρυγόνων ή οι χειροβομβίδες «κρότου-λάμψης» μπορεί κάλλιστα να τα έχει προμηθευτεί ο ελληνικός στρατός από τα αντίστοιχα στοκ της ΕΛ.ΑΣ. Για κάποια άλλα, όμως, όπως οι πλαστικές σφαίρες ή τα «μη φονικά όπλα» τρίτης γενιάς, που δεν έχουν κάνει ακόμη την εμφάνισή τους στο «πεζοδρόμιο» της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, τα ερωτήματα τα σχετικά με την προμήθειά τους παραμένουν ανοιχτά. *Το ντοκουμέντο που έχουμε στα χέρια μας δεν περιορίζεται, πάντως, στην καταγραφή των βημάτων που έχουν γίνει. Προχωρά και σε συστάσεις για τη επέκταση του εγχειρήματος: Ο εχθρός λαός«Η εκμετάλλευση της αποκτηθείσας εμπειρίας από τα στελέχη κατά την διάρκεια των αποστολών στην KFOR καθώς επίσης και η συντήρηση και βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης του προσωπικού απαιτεί την προμήθεια και διάθεση στις Μονάδες που εναλλάσσονται σε αποστολές ανάλογου αριθμού υλικών καταστολής πλήθους και πυρομαχικών» (σ. 53). Είναι προφανές ότι το Κόσοβο αποτελεί το πειραματικό πεδίο για την προσαρμογή του ελληνικού στρατού στο νέο του ρόλο.*Αποκαλυπτικές για τη μακροπρόθεσμη λογική του εγχειρήματος είναι οι «προϋποθέσεις δράσεως» των νέων μονάδων, όπως περιγράφονται στο μνημόνιο (σ. 18-19).*Πρώτη προϋπόθεση αποτελεί η «ύπαρξη διαδηλώσεων (ειρηνικών ή μη)». Ας προσέξουμε το τελευταίο: για την επέμβαση του στρατού δεν χρειάζεται οι διαδηλωτές να είναι βίαιοι. Αρκεί η «ύπαρξή» τους.*Δεύτερη προϋπόθεση συνιστά η «ύπαρξη πληροφοριών που σχετίζονται με τις διαδηλώσεις». Σε απλά ελληνικά, η νεοσύστατη στρατιωτική ΕΥΠ (ΔΔΣΠ) και τα κατά τόπους Α2 δεν (πρέπει να) περιορίζονται στη συλλογή καθαρά στρατιωτικών πληροφοριών αλλά να επεκτείνουν το ενδιαφέρον τους σε ό,τι αφορά την «κοινωνία των πολιτών», ώστε να είναι εγκαίρως ενήμεροι για οτιδήποτε «σχετίζεται με διαδηλώσεις». Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της νέας αρμοδιότητας είναι, πιστεύουμε, προφανείς.*Η τρίτη προϋπόθεση εμπλοκής των στρατιωτικών ΜΑΤ έχει να κάνει με την αρμοδιότητα χρησιμοποίησής τους. Κατά το μνημόνιο, «ο τοπικός Διοικητής είναι αυτός που αποφασίζει για τον τρόπο δράσης της διμοιρίας καταστολής πλήθους, σύμφωνα πάντα με τους ισχύοντες κανόνες εμπλοκής».*Συναφείς προς τα παραπάνω είναι ο περιγραφόμενος «τρόπος ενέργειας» των νέων μονάδων (σ. 8-12) και, κυρίως, η προβλεπόμενη «κλιμάκωση» της δράσης τους (σ. 19-20). *Τα στρατιωτικά ΜΑΤ φτάνουν στον τόπο της διαδήλωσης με ερπυστριοφόρα θωρακισμένα Μ113 (4 ανά διμοιρία), συνοδευόμενα από ένα πυροσβεστικό όχημα «καταστολής ταραχών» κι ένα όχημα «ψυχολογικών επιχειρήσεων» εφοδιασμένο με μεγάφωνα. Εκτός από τον οδηγό στο τελευταίο επιβαίνουν επίσης δύο «χειριστές κρίσεων» (διαπραγματευτές) κι ένας «μεταφραστής». *Πρώτη ενέργειά τους είναι η «εκτίμηση καταστάσεως» σύμφωνα με «τις υπάρχουσες πληροφορίες και την πρώτη επαφή με τους διαδηλωτές». *Ακολουθεί η «επιλογή του καταλληλότερου και αποτελεσματικότερου σχηματισμού ελέγχου πλήθους» από τους (κρανοφόρους, ασπιδοφόρους και ροπαλοφόρους) οπλίτες και η «άρση τυχόν κωλυμάτων» (δηλ. οδοφραγμάτων) από τα θωρακισμένα. *Πριν από τη χρήση βίας προβλέπεται «προσπάθεια επαφής με τους επικεφαλής των διαδηλωτών από το Στοιχείο Ψυχολογικών Επιχειρήσεων, για την ομαλή διάλυση του πλήθους». *Σε περίπτωση που συγκεντρωμένοι παραμείνουν στο χώρο, έστω και ειρηνικά, έρχεται η ώρα για την «εφαρμογή του επιλεγμένου τρόπου ενεργείας, προκειμένου να επιτευχθεί η αναίμακτη διάσπαση του πλήθους» (σ. 12).Διαφωτιστικότερο είναι το κεφάλαιο το σχετικό με την «κλιμάκωση επιπέδων αντιστάσεως» των διαδηλωτών και τη συνακόλουθη «κλιμάκωση επιπέδων βίας» του τμήματος. *Στην «υπακοή» του πλήθους αντιστοιχεί η «συνεργασία», η «παθητική αντίστασή» του αντιμετωπίζεται με «χρησιμοποίηση μη φονικών όπλων 1ου σταδίου», η «ενεργητική αντίστασή» του με «μη φονικά όπλα 2ου σταδίου», ενώ η «επιθετικότητα» και η «πρόκληση τραυματισμού» οδηγούν σε χρήση «μη φονικών όπλων 3ου σταδίου». *Σε περίπτωση, τέλος, που η «επιθετικότητα» των διαδηλωτών έχει ως αποτέλεσμα την «πρόκληση θανάτου», τότε η μονάδα χρησιμοποιεί τα «φονικά όπλα» της, με πρώτα και καλύτερα τα πολυβόλα των Μ 113. Τα... προσόνταΔυστυχώς, το ανά χείρας εγχειρίδιο δεν προσδιορίζει ποια από τα «μη φονικά» όπλα των ειδικών διμοιριών χρησιμοποιούνται σε κάθε «στάδιο». Υποθέτουμε ότι οι «βακτηρίες χειραγώγησης» (κοινώς γκλομπ) υπάγονται μάλλον στην πρώτη κατηγορία, ενώ οι πλαστικές σφαίρες και χειροβομβίδες στην τελευταία κατηγορία. *Την υπηρεσιακή εικόνα της αντιμετώπισης των διαδηλωτών απ' το στρατό συμπληρώνουν τα «τυπικά προσόντα προσωπικού» των μονάδων. *Τα στρατιωτικά ΜΑΤ πρέπει να έχουν το σωστό «ύφος», ώστε να δημιουργούν «θετική εντύπωση στην κοινωνία μέσω της σωστής στάσης του σώματος, του κανονικού της στολής και της προσωπικής διαγωγής» τους. *Πρέπει να έχουν, επίσης, «θάρρος», ώστε «να δίνουν την εντύπωση ικανότητας να κάνουν τις αναγκαίες και μη δημοφιλείς ενέργειες και να παίρνουν την ευθύνη των πράξεών τους». *Απαραίτητη ιδιότητά τους θεωρείται, τέλος, η «αποφασιστικότητα», δηλαδή «η ανάγκη του κάθε στρατιωτικού και ιδιαίτερα του ηγήτορος να παίρνει γρήγορες αποφάσεις όταν αντιμετωπίζει καταστάσεις που δεν καλύπτονται από τις ειδικές διατάξεις», και «χωρίς να περιμένει διαταγές» (σ. 18). Η απόφαση για τη βίαιη διάλυση μιας συγκέντρωσης πολιτών, «ειρηνικής ή μη», ανήκει μ' άλλα λόγια στην αποκλειστική αρμοδιότητα του τοπικού στρατιωτικού «ηγήτορος», ο οποίος πάντως προεξοφλείται ότι θα διαθέτει όχι μόνο σωματική αλλά και «ψυχική υγεία» (σ. 18).*Το συγκλονιστικότερο τμήμα του ντοκουμέντου είναι αυτό που ασχολείται με τα μελλοντικά όργανα καταστολής. Αναφερόμαστε στα διαβόητα «μη φονικά» (ή «λιγότερο φονικά») όπλα, που το αμερικανικό Πεντάγωνο επεξεργάζεται από τα μέσα της περασμένης δεκαετίας ώστε να καταστεί λειτουργικότερη (και περισσότερο εύπεπτη από την κοινή γνώμη) η ανάθεση αστυνομικών καθηκόντων στο στρατό. Τα «μη φονικά» όπλαΠρόκειται για μια απίστευτη γκάμα όπλων που σκοπό έχουν να συμβάλουν στην καταστολή «οχλοκρατικών εκδηλώσεων», μετριάζοντας (χωρίς να εξαλείφουν) τις άμεσες θανατηφόρες επιπτώσεις της οπλοχρησίας: «ακουστικά» όπλα που τρελαίνουν «προσωρινά» στον πόνο τα αφτιά των συγκεντρωμένων, «νευροανασταλτικοί παράγοντες» που παραλύουν τα προσβαλλόμενα άτομα, «κολλώδεις ουσίες» που ακινητοποιούν τους διαδηλωτές, «δίκτυα παγίδευσης» κι εκτυφλωτικές ακτίνες λέιζερ, μέχρι πομποί ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που μετατρέπουν τους διαδηλωτές σε φούρνους μικροκυμάτων του εαυτού τους, σιγοψήνοντάς τους μέσα στον ίδιο τους τον ιδρώτα...Οπως υπενθυμίζει το μνημόνιο, οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ «για πρώτη φορά, εκπαιδεύτηκαν και έκαναν χρήση μη φονικών όπλων κατά την επιχείρηση United Shield στη Σομαλία, πράγμα που έγινε στη συνέχεια και κατά τις επιχειρήσεις Restore Hope Democracy στην Αϊτή (1995-1996) και Joint Endeavor στη Βοσνία (1996-1997, στο πλαίσιο του ΟΗΕ)» (σ. 41). Κι απ' ό,τι φαίνεται ήρθε η ώρα να τα σπρώξουν και στις υπόλοιπες συμμαχικές δυνάμεις.Δυστυχώς, το μνημόνιο δεν προσδιορίζει επακριβώς ποια απ' αυτά τα όπλα σχεδιάζεται να ενσωματωθούν στο οπλοστάσιο των ελληνικών «διμοιριών καταστολής πλήθους». Μαθαίνουμε μονάχα ότι οι εν λόγω μονάδες ασκούνται στη «χρησιμοποίηση μη φονικών όπλων» πρώτου, δεύτερου και τρίτου σταδίου κατά τη δεύτερη και τρίτη εβδομάδα της εκπαίδευσής τους. *Σημαντικότατη φαίνεται, ωστόσο, η αντίσταση που οι ίδιοι οι συντάκτες του ντοκουμέντου προβάλλουν στην αξιοποίηση αυτών των εργαλείων: Δεκαοκτώ από τις 53 σελίδες του μνημονίου ασχολούνται με τις νομικές και τεχνικές παραμέτρους του ζητήματος, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η χρήση των «μη φονικών όπλων» είναι απαράδεκτη τόσο από νομική άποψη (σ. 28) όσο και λόγω των ενδεχόμενων συνεπειών τους. *Το κείμενο επισημαίνει «την έλλειψη γνώσης, σε σχέση με συγκεκριμένα αποτελέσματα εργαστηριακών μελετών που να επιβεβαιώνουν ή όχι τις επιπτώσεις πάνω στον άνθρωπο της χρήσης όλων των κατηγοριών των μη φονικών όπλων» (σ. 30). Για την ακρίβεια, «οι νέες τεχνολογίες που εφαρμόζονται για την παραγωγή της νέας αυτής γενιάς όπλων δεν έχουν ακόμα εξεταστεί πλήρως ως προς τα αποτελέσματά τους πάνω στον άνθρωπο και το περιβάλλον του. Επομένως ακόμη και για τα αποτελέσματα χρήσης ενός μη φονικού όπλου, το οποίο δεν φαίνεται να δημιουργεί άμεσα κάποιο σοβαρό πρόβλημα στην κατάσταση της υγείας των προσβαλλόμενων από αυτό, δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα επιβεβαιωμένες εργαστηριακές μελέτες για το αν ενδέχεται να προκληθούν από αυτό μακροπρόθεσμα άλλα σοβαρά και δυσμενή αποτελέσματα» (σ. 40).*Μεταξύ άλλων παραδειγμάτων υπενθυμίζεται πως «ακόμη και οι λαστιχένιες σφαίρες θα μπορούσαν να είναι θανατηφόρες» (σ. 32), πως «ένα από τα συστατικά του κολλώδους αφρού είναι το βουταδιένιο, το οποίο έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί καρκίνο σε πειραματόζωα» (σ. 31), καθώς και ότι «η χρήση όπλων λέιζερ που έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να προκαλέσουν μόνιμη τύφλωση είναι απαγορευμένη» (σ. 33). Οι παράπλευρες απώλειες*Επισημαίνεται επίσης ο αυξημένος κίνδυνος ανεξέλεγκτων παράπλευρων απωλειών: «Πολλές από τις μη φονικές τεχνολογίες έχουν διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με την ηλικία, την κατάσταση της υγείας, το βάρος κ.λπ. του προσώπου που θα προσβληθεί. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί, λοιπόν, ότι ένα ακουστικό όπλο, το οποίο επιφέρει απλώς "αποτελέσματα ενόχλησης" σε κάποιο ενήλικο άτομο, δεν θα προκαλέσει για παράδειγμα κώφωση σε ένα μωρό, που θα τύχει να βρίσκεται στην εμβέλειά του;» (σ. 43).*Κατ' εξοχήν ανησυχητική θεωρείται, τέλος, η άρση των αναστολών που επιφέρει η (υποτιθέμενη) «ηπιότητα» των εν λόγω όπλων. Η εισαγωγή τους στο στρατιωτικό οπλοστάσιο «θεωρείται ότι θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά ως προς τη συχνότητα χρησιμοποίησης ένοπλης -έστω μη φονικής- βίας, ακριβώς λόγω της μη θανατηφόρας ιδιότητας των όπλων αυτών, η οποία θα χρησιμοποιηθεί σαν άλλοθι για τη χρήση τους» (σ. 44). Οπως ακριβώς συμβαίνει ήδη με τα «δακρυγόνα» της ΕΛ.ΑΣ...Αυτά όσον αφορά την «ειρηνευτική» μας αποστολή στο Κοσσυφοπέδιο. Πώς, όμως, προκύπτει η πιθανή επέκταση του μοντέλου στο εσωτερικό της χώρας; Ενα πρώτο στοιχείο αποτελεί η αλλαγή του αμυντικού δόγματος, που αναφέραμε παραπάνω. Η «γενική δοκιμή» της ανάθεσης αστυνομικών καθηκόντων στο στρατό έγινε ήδη κατά την Ολυμπιάδα του 2004. Μια δεύτερη ένδειξη προέρχεται από την εξέλιξη στις ΗΠΑ, τη μητέρα-πατρίδα του δόγματος των «ασύμμετρων απειλών»: εκεί η «πειραματική» χρήση των «μη θανατηφόρων» οπλικών συστημάτων ξεκίνησε από τις «ειρηνευτικές» αποστολές στη Σομαλία και τη Βοσνία για να καταλήξει στα πεζοδρόμια του Σιάτλ, τις μέρες των μεγάλων διαδηλώσεων του 1998 κατά της παγκοσμιοποίησης. Ανάλογη εξέλιξη παρατηρείται ήδη στα καθ' ημάς -σε επίπεδο, προς το παρόν, στρατιωτικών ασκήσεων και μόνο. Η πρώτη τέτοια άσκηση πραγματοποιήθηκε στις 13.3.2002 στη Βέροια και αφορούσε την αντιμετώπιση «οχλοκρατικών εκδηλώσεων» στη διάρκεια ειρηνευτικής αποστολής. Ακολούθησαν τα γυμνάσια στις 5.11.2003 στη Νέα Σάντα, με συμμετοχή Ανατολικοευρωπαίων από τα κατοχικά στρατεύματα του Ιράκ. Ωσπου τον περασμένο μήνα, στις 13-15 Ιουνίου, το 951 Τάγμα Στρατονομίας δοκίμασε, σύμφωνα με αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» (25.6.06), τα γκλομπ και τα δακρυγόνα του πάνω σε (υποτιθέμενους) εγχώριους αντινατοϊκούς διαδηλωτές.Ποιοι άλλοι να έχουν σειρά;
Τα όρια του χημικού πολέμουΒασικό στοιχείο του εξοπλισμού των ειδικών κατασταλτικών μονάδων που συγκροτούνται στο εσωτερικό του ελληνικού στρατού αποτελούν -τι άλλο;- τα «δακρυγόνα» χημικά όπλα. Το εγχειρίδιο της 33ης Μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας, που έχουμε στα χέρια μας, είναι σαφέστατο: στο οπλοστάσιο των «διμοιριών καταστολής πλήθους» περιλαμβάνονται οι «συσκευές δακρυγόνων αερίων» (οι «φυσούνες» που η ΕΛΑΣ χρησιμοποιεί από το 1998), «σπρέι πιπεριού» (με τα οποία είναι εξοπλισμένος καθένας από τους 4 άνδρες του «στοιχείου επεμβάσεως» της διμοιρίας), «τυφέκιο εκτοξεύσεως δακρυγόνων φυσιγγίων» (από ένα στις 2 «ομάδες καταστολής πλήθους» της διμοιρίας) και, τέλος, «δακρυγόνες χειροβομβίδες» (2 ανά οπλίτη). Στον χειρισμό αυτών των όπλων αφιερώνονται 7 από τις 53 σελίδες του Μνημονίου. Αφορούν τις «τεχνικές» ρίψης των δακρυγόνων, τους «παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη χρήση» τους, τα «πλεονεκτήματα» και τους «κινδύνους» που εμπεριέχει αυτή, καθώς και τις «πρώτες βοήθειες σε περίπτωση προσβολής από χημικά».Μέχρι εδώ, τίποτα το αξιοπερίεργο. Τι πιο φυσιολογικό από το να καταφεύγουν τα στρατιωτικά ΜΑΤ στην τεχνογνωσία και τις μεθόδους των συναδέλφων τους της ΕΛ.ΑΣ.; Το ζουμί της υπόθεσης βρίσκεται ωστόσο σε δύο σημεία του υπηρεσιακού αυτού ντοκουμέντου:Το πρώτο αφορά τη νομιμότητα της χρήσης των δακρυγόνων. Οπως έχουμε κι άλλοτε εκτενώς αναφέρει («Ε» 4.12.99 & 26.1.02, «Κ.Ε» 13.9.98 & 1.6.03), η πολεμική χρήση αυτών των αερίων απαγορεύεται από το Πρωτόκολλο της Γενεύης (1925), η δε παραγωγή τους για στρατιωτικούς σκοπούς έχει κι αυτή απαγορευθεί από τη σχετική Σύμβαση του Παρισιού (1993). Οι διατάξεις αυτές προβληματίζουν τον συντάκτη του Μνημονίου, όσον αφορά τη χρήση των εν λόγω ουσιών από τις νεοσύστατες στρατιωτικές μονάδες. Πόσω μάλλον αφού «στο άρθρο 1 παρ. 5 της Σύμβασης [του 1993] προβλέπεται ρητά ότι "έκαστο των Συμβαλλομένων Μερών-Κρατών αναλαμβάνει την υποχρέωση όπως μη χρησιμοποιήσει μέσα καταστολής ως μέσα πολέμου"» (σ. 39). Τα «δακρυγόνα» μπορούν να ρίχνονται ανεξέλεγκτα εναντίον του «εσωτερικού εχθρού», ενδεχόμενη όμως χρήση τους σε διακρατική σύρραξη συνιστά έγκλημα πολέμου! Το δεύτερο ενδιαφέρον σημείο τιτλοφορείται «Χρήση Χημικών Μέσων εντός Κατοικημένων Περιοχών» κι αφορά την απαγόρευση ρίψης δακρυγόνων βλημάτων μέσα σε κατοικημένες περιοχές! Για τους λόγους που επιβάλλουν αυτή την αυτοσυγκράτηση, αφήνουμε να μιλήσει το ίδιο το ντοκουμέντο:«(α) Οπως προαναφέρθηκε, όλα τα είδη των χημικών μέσων που θα χρησιμοποιηθούν από το Στρατό Ξηράς, λειτουργούν με καύση.(β) Για το λόγο αυτό, χρήση όπλου για την εκτόξευση χημικών μέσων δεν πρέπει να γίνεται εντός κατοικημένων περιοχών διότι:1. Είναι δυσκολότερος ο έλεγχος του σημείου πτώσης του χημικού μέσου με ενδεχόμενο την πρόκληση πυρκαγιάς.2. Υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού προσώπων, εφόσον αλλάξει η κατεύθυνση τους μετά από πρόσκρουση σε τοίχους, εξώστες, κολώνες κτιρίων και ηλεκτρικού ρεύματος, ή ακόμα χειρότερα λόγω εισόδου του χημικού μέσου στο εσωτερικό κατοικιών ή γραφείων.(γ) Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες διαμορφώνονται αντίξοες και δυσμενείς συνθήκες (αντίθετη φορά ανέμου, αδυναμία πραγματοποίησης ελιγμών λόγω μη ύπαρξης εφεδρικών δυνάμεων) κατά την διάρκεια επιχείρησης για την αντιμετώπιση πολύ μεγάλου πλήθους σε ανοιχτούς χώρους (πλατείες κ.λπ.) όποτε καθίσταται επιτακτική ανάγκη η χρήση όπλου χημικών μέσων, τούτο θα γίνεται μόνο μετά από εντολή του επικεφαλής και με την προϋπόθεση ότι η χρήση θα γίνει από έμπειρο χειριστή και κατά τρόπο απόλυτα ελεγχόμενο για την αποφυγή ατυχημάτων εκμεταλλευόμενοι πάντοτε τη φορά του ανέμου και εκτοξεύοντας φυσίγγια Νο 565, που διασπώνται σε μικρότερα τεμάχια και συνεπώς ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος τραυματισμού διαδηλωτή» (σ. 24).Εξίσου εύγλωττες είναι οι οδηγίες του Μνημονίου σύμφωνα με τις οποίες «δεν επιτρέπεται χρήση χημικών ουσιών: (α) σε ποδοσφαιρικά γήπεδα, (β) σε θέατρα και κινηματογράφους, (γ) σε σχολεία, (δ) σε χώρους, όπου για την έξοδο ή την αποχώρηση, το πλήθος πρέπει να εξέλθει υποχρεωτικά από στενούς διαδρόμους ή θύρες» (σ. 25).Ο,τι ακριβώς κάνει η ΕΛ.ΑΣ., δηλαδή, εις βάρος των ελλήνων πολιτών. Που κανένα Πρωτόκολλο της Γενεύης δεν προστατεύει...ΔΙΑΒΑΣΤΕΙός της Κυριακής, «Μεταμοντέρνοι συνταγματάρχες. Στρατός και "εσωτερικός εχθρός"» («Κ.Ε» 14.11.2004). Η αλλαγή αμυντικού δόγματος των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Ηλίας Παπαθανάσης«Μη Φονικά όπλα. Η τεχνολογία του πολιτικοστρατιωτικού ελέγχου» (Περισκόπιο της Επιστήμης, τχ. 264, 9.2002). Κριτική επισκόπηση της νέας γενιάς «μη φονικών» οπλικών συστημάτων. Tom Burghardt (ed.)«Police State America. U.S. "Civil Disturbance" planning» (εκδ. Arm the Spirit - Solidarity, Τορόντο - Μόντρεαλ - Σαν Φρανσίσκο 2002). Συλλογή άρθρων για τον σχεδιασμό της καταστολής του εσωτερικού εχθρού στις ΗΠΑ, πριν και μετά την 11η Σεπτέμβρη (ακριβέστερα: καθ' οδόν προς αυτή). Περιλαμβάνει δυο αναλυτικά κείμενα του Φρανκ Μοράλες για τα «μη θανατηφόρα όπλα» εν γένει και τα «όπλα μικροκυμάτων» ειδικότερα. ΔΕΙΤΕ«Εδώ Πολυτεχνείο» του Αλμπερτ Κούραντ (1973). Το κλασικό ντοκιμαντέρ της ολλανδικής τηλεόρασης, με τις επιδόσεις του ελληνικού στρατού την τελευταία φορά που του ανατέθηκε η αντιμετώπιση του «εσωτερικού εχθρού».Υπουργείο Εθνικής Αμυνας (http://www.mod.mil.gr). Ο επίσημος δικτυακός τόπος του ΥΠΕΘΑ. Στην ειδική ιστοσελίδα για τις «ασύμμετρες απειλές» (κατηγορία «αμυντική πολιτική»), πληροφορούμαστε ότι ο νέος εσωτερικός εχθρός συγκροτείται από «ομάδες συμφερόντων» που αντιπαρατίθενται με το «οργανωμένο κράτος».
Ελευθεροτυπία, 23/7/2006
Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 20, 2006
Οι νίκες των Φοιτητών
Το τρις... εξαμαρτείν ουκ υπουργείου σοφού. Καθώς η Μαριέττα Γιαννάκου βαδίζει στα χνάρια των Βαρβιτσιώτη και Κοντογιαννόπου-λου, αξίζει να θυμηθούμε την τύχη που το φοιτητικό κίνημα επιφύλαξε στις προηγούμενες απόπειρες να επιβληθεί μια αυταρχική τάξη πραγμάτων στα ελληνικά ΑΕΙ.
Η πρώτη απόκρουση αυταρχικής νομοθετικής παρέμβασης στον χώρο των ΑΕΙ σημειώθηκε το καλοκαίρι του 1975: Στις 17 Ιουλίου το ΥΠΕΠΘ κατέθεσε αιφνιδιαστικά στο θερινό τμήμα της Βουλής νομοσχέδιο με το οποίο οι φοιτητικοί σύλλογοι μετατρέπονταν σε νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου, ιδιότητα που θα επέτρεπε δικαστικές επεμβάσεις στην εσωτερική τους λειτουργία.Η ΕΦΕΕ αντέδρασε και, παρά το κατακαλόκαιρο, 30.000 νέοι κατέκλυσαν το κέντρο της Αθήνας, διαδηλώνοντας κατά του «κρατικού συνδικαλισμού». Το νομοσχέδιο αποσύρθηκε.Ο νόμος 815Τρία χρόνια αργότερα η κυβέρνηση επανήλθε, σε μια φάση που το φοιτητικό κίνημα της μεταπολίτευσης είχε αρχίσει να παρουσιάζει τα πρώτα σημάδια κάμψης. Η κυριαρχία, βέβαια, των παρατάξεων της αριστεράς στο εσωτερικό του εξακολουθούσε να παραμένει αδιαμφισβήτητη: στις εκλογές του 1977 η ΠΣΚ (ΚΚΕ) είχε πάρει 27% των ψήφων, η ΠΑΣΠ (ΠΑΣΟΚ) 21,4%, ο Δ.Α. (ΚΚΕ εσ.) 20,9%, η ΠΠΣΠ (ΚΚΕ μ-λ) 4,9% και η ΑΑΣΠΕ (ΕΚΚΕ) 4%, ενώ η φιλοκυβερνητική ΔΑΠ-ΝΔΦΚ μόλις 13,2%.Η κόπωση, όμως, από την υπερπολιτικοποίηση των πρώτων χρόνων δημοκρατίας ήταν πια εμφανής, όπως και η γραφειοκρατικοποίηση των επίσημων οργάνων του κινήματος (με τη σταδιακή υποκατάσταση των γενικών συνελεύσεων από τα δ.σ. των συλλόγων). Η συγκυρία θεωρήθηκε κατάλληλη για το δυναμικό ξεκαθάρισμα του πανεπιστημιακού τοπίου.**Για να περιορίσει τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση της Ν.Δ. επέλεξε ξανά το τμήμα διακοπών της Βουλής: το νομοσχέδιο κατατέθηκε από τον τότε υπουργό Παιδείας Ιωάννη Βαρβιτσιώτη στις 22 Αυγούστου 1978 και ψηφίστηκε (ως νόμος 815) μέσα στις επόμενες μέρες, παρ' όλο που αυτή η πρακτική καταγγέλθηκε ως αντισυνταγματική.* Στόχος του Ν. 815 ήταν πάνω απ' όλα να «βάλει τάξη» στα ΑΕΙ.«Η κυβέρνηση», εξήγησε λίγο αργότερα στο συνέδριο της Ν.Δ. ο Βαρβιτσιώτης, «δεν ήταν δυνατόν να μείνει αδιάφορη στην πράγματι απαράδεκτη κατάσταση η οποία είχε δημιουργηθεί με τις δήθεν διευκολύνσεις που είχαν παραχωρηθεί κατά καιρούς στους φοιτητάς. Αποτελούσε καθήκον και υποχρέωση της κυβερνήσεως να λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε το γενικό κλίμα χαλαρώσεως της φοιτητικής προσπαθείας, το οποίο υπάρχει δυστυχώς σε σημαντική μερίδα του φοιτητικού κόσμου, να μειωθεί. Και αυτό ακριβώς επιδιώκεται με ρυθμίσεις τις οποίες προβλέπει ο νόμος 815».* Βασικές ρυθμίσεις του νόμου, σύμφωνα με τον δημιουργό του, ήταν η σκλήρυνση των εξεταστικών ρυθμίσεων (περιορισμός των εξεταστικών περιόδων από 3 σε 2, κατάργηση της δυνατότητας μεταφοράς μαθημάτων) και κυρίως η επιβολή ανώτατου χρονικού ορίου σπουδών (το περίφημο «ν + ν/2»), με το κλασικό επιχείρημα ότι έτσι «τίθεται τέρμα στην αδιανόητη κατάσταση των αιώνιων ή των κατ' επάγγελμα φοιτητών» («Αρχείο Καραμανλή», τ. 11ος, σ. 360).Ως δικαιολογητική βάση, τότε όπως και σήμερα, επιστρατεύθηκε ο αναγκαίος «εξευρωπαϊσμός» και «εκσυγχρονισμός» της ανώτατης παιδείας. Ωστόσο, ακόμη και η κυβερνητική ΔΑΠ αισθάνθηκε υποχρεωμένη να διαφοροποιηθεί απ' αυτά τα μέτρα.* Εξίσου αυταρχικές ήταν οι διατάξεις του Ν. 815 που αφορούσαν το «επικουρικό» διδακτικό προσωπικό των ΑΕΙ, οι επιστημονικές δραστηριότητες του οποίου επιτρέπονταν μονάχα «εφόσον τούτο δεν παραβλάπτει» τα «υποβοηθητικά» τους καθήκοντα προς τους κατόχους των καθηγητικών εδρών. Αλλά κι αυτοί οι τελευταίοι έπρεπε στο εξής να ζητάνε την έγκριση του υπουργείου για οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραμμα σπουδών, για την πρόσληψη βοηθών, ακόμη και τη χορήγηση διδακτορικών!* Αλλα κρίσιμα ζητήματα, όπως η «οριοθέτηση» του πανεπιστημιακού ασύλου και η «ρύθμιση» του φοιτητικού συνδικαλισμού παραπέμπονταν σε μελλοντικά νομοθετήματα, μετά το αναμενόμενο ξεδόντιασμα του ισχυρού φοιτητικού κινήματος.**Αιφνιδιασμένα από την καλοκαιρινή επίθεση της κυβέρνησης, τα επίσημα όργανα του τελευταίου δεν μπόρεσαν ν' αντιδράσουν αποτελεσματικά.Για την ακρίβεια, ούτε καν το επιχείρησαν: χαρακτηριστική η άρνηση της πλειοψηφίας στο Κ.Σ. της ΕΦΕΕ (ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ εσ.) να μετατρέψει σε πορεία τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας της 29/8/78, ενώ ο νόμος ψηφιζόταν. Ωσπου ήρθε η εξεταστική του Ιουνίου κι έγινε αντιληπτή σε όλες της τις διαστάσεις η έκταση της επερχόμενης εκκαθάρισης των ΑΕΙ από τα κατάλοιπα της μεταπολίτευσης.* Η συνειδητοποίηση των πρακτικών συνεπειών του Ν. 815 θα τροφοδοτήσει έτσι το «μπλοκ των καταλήψεων», που συγκροτείται από την αριστερή «μειοψηφία της ΕΦΕΕ» (Β' Πανελλαδική, ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ) και αυτόνομους φοιτητές, σε αντιπαράθεση με τη μετριοπάθεια του επίσημου οργάνου του φοιτητικού κινήματος.Με σύνθημα «τέρμα πια στις εκτονώσεις, εμπρός για καταλήψεις και διαδηλώσεις», αυτές οι δυνάμεις επιχειρούν στις 12 Οκτωβρίου να μετατρέψουν τη «συνήθη» συγκέντρωση στα Προπύλαια σε πορεία προς τη Βουλή. Τα ΜΑΤ επιτίθενται, καταδιώκουν τους διαδηλωτές μέχρι τη Νομική και το βράδι εισβάλλουν, παραβιάζοντας το άσυλο και ξυλοκοπώντας όποιον βρίσκουν μπροστά τους. Το έναυσμα για την τελική μάχη ενάντια στο Ν. 815 έχει πια δοθεί.* Στις 3 Δεκεμβρίου καταλαμβάνεται το Χημείο κι ακολουθούν η Πολυτεχνική Ξάνθης (4/12), το Γεωλογικό (7/12), το Φυσικό (10/12) και η Νομική της Αθήνας (11/12). Στους Πολιτικούς Μηχανικούς του ΕΜΠ, πάλι, οι φοιτητές αποφασίζουν «διαρκή παραμονή» στη σχολή τους (10/12).Ολες αυτές οι αποφάσεις παίρνονται με πρόταση της «μειοψηφίας», ενώ η συμμαχία ΚΚΕ-ΠΑΣΟΚ, που ελέγχει την ΕΦΕΕ, επιχειρεί να στρέψει το κίνημα σε μετριοπαθέστερες πρακτικές (μονοήμερες ή τριήμερες αποχές, «εκστρατεία ενημέρωσης».«Οι κομμουνιστές φοιτητές, μαζί με την πλειοψηφία του δημοκρατικού φ.κ.», διαβάζουμε σε πρωτοσέλιδο άρθρο του «Ριζοσπάστη» με τίτλο «Οι "καταλήψεις"» (8/12/79), «είναι κατηγορηματικά αντίθετοι με τη χρησιμοποίηση, στις σημερινές συνθήκες, τέτοιων μορφών πάλης. Λένε ΟΧΙ στις καταλήψεις, γιατί δεν βοηθούν σήμερα τους αγώνες ενάντια στον αντιδραστικό ν. 815. Η χρησιμοποίηση τέτοιων μορφών πάλης απομονώνει κι αποσυνδέει το φ.κ. από τους φυσικούς συμμάχους του. Δημιουργεί προσχήματα για να συκοφαντηθεί στην κοινή γνώμη το φοιτητικό κίνημα. Εξυπηρετεί αντικειμενικά, έστω και αν δεν το κατανοούν μερικοί φοιτητές που παρασύρονται, την κυβερνητική πολιτική».* Η κυβέρνηση, απ' την πλευρά της, θα επιχειρήσει να στριμώξει ΕΦΕΕ κι αντιπολίτευση επισείοντας το φάσμα της «αναρχίας» και της υπονόμευσης του δημοκρατικού πολιτεύματος.Οταν π.χ. ο Ανδρέας Παπανδρέου ζητάει την απόσυρση του Ν. 815 και «προειδοποιεί» πως το ΠΑΣΟΚ «δεν θα ανεχθεί καταστρατήγηση του πανεπιστημιακού ασύλου, με επέμβαση της αστυνομίας ή εξωπανεπιστημιακών παραγόντων» (7/12), ο κυβερνητικός εκπρόσωπος τον κατηγορεί ότι «ενθαρρύνει την αναρχία και κλονίζει τα θεμέλια της δημοκρατίας. Εάν επικρατήσουν οι απόψεις του, θα μπορούσε η Ελλάς να δοκιμάσει τα δεινά που συνταράσσουν σήμερα γειτονικές χώρες» («Πρωινή» 9/12/79).* Πιο οξυδερκείς παρατηρητές θα καταδικάσουν, αντίθετα, την κυβερνητική αδιαλλαξία ως βασικό τροφοδότη της εξέγερσης: «Δεν μπορώ», γράφει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Κώστας Μπέης, «να ξεχάσω τη λιτή όσο και απεγνωσμένη έκκληση που απηύθυνε, πριν από λίγες μέρες, ο εκπρόσωπος των φοιτητών στη Νομική Σχολή Αθηνών: "Βοηθήστε μας, γιατί έχουμε αρχίσει να μην μπορούμε να ελέγξουμε την κατάσταση". [...] Η κυβερνητική πολιτική στην παιδεία έχει τραυματίσει τόσο βαθιά τη φοιτητική ευαισθησία, ώστε ο φοιτητικός κόσμος, αργά αλλά σταθερά, αποκόπτεται όχι απλώς από το κυβερνητικό κόμμα, αλλά από όλες τις νομιμόφρονες πολιτικές παρατάξεις. Κάποτε έπρεπε να αντιληφθούν οι πολιτικοί υπεύθυνοι ότι, από ορισμένο σημείο και πέρα, οι πολιτικοί τους αντίπαλοι, όπως οι αριστεροί φοιτητικοί σύλλογοι, δεν είναι παρά ο κυματοθραύστης απέναντι σε δυνάμεις που απειλούν όλους από κοινού. Και είναι υπαρκτές αυτές οι απειλητικές δυνάμεις, που συνεχώς κατακτούν έδαφος, εξαιτίας των αδέξιων ή κοντόφθαλμων χειρισμών των υπευθύνων» («Πρωινή» 28/11/1979).* Στις 10 Δεκεμβρίου, ο εισαγγελέας ασκεί δίωξη «κατά παντός υπευθύνου» για τις καταλήψεις Χημικού και Γεωλογικού. Αντιμέτωπη με ένα κίνημα που τη θέτει στο περιθώριο και ταυτόχρονα με την «απροσχημάτιστη ποινικοποίηση της πανεπιστημιακής ζωής» απ' τις αρχές, η ΕΦΕΕ αποφασίζει την επομένη (με εισήγηση της ΠΑΣΠ) τριήμερη κατάληψη όλων των σχολών την ερχόμενη εβδομάδα.* Η κυβέρνηση απαντά με «λοκ άουτ», διατάσσοντας το κλείσιμο των ΑΕΙ ώς τις 8 Ιανουαρίου και σπρώχνοντας την ΕΦΕΕ να ανταπαντήσει με άμεση κατάληψη όλων των σχολών. Την ίδια μέρα, η σύγκλητος του πανεπιστημίου «αποδοκιμάζει» μεν ρητά τις καταλήψεις, σαν «πράξεις βίας ανάρμοστες με το ακαδημαϊκό και δημοκρατικό πνεύμα», υπενθυμίζει όμως ότι από τις 6/12/79 έχει στείλει στο ΥΠΕΠΘ τις δικές της προτάσεις ως «βάση για διάλογο προς εξεύρεση λύσεως».* Παρά τις έντονες εσωτερικές αντιθέσεις του κινήματος (στρατιωτικοποιημένες ομάδες της ΚΝΕ επιχειρούν στις 16/12/79 να αποσπάσουν το Χημείο από τις Συντονιστικές Επιτροπές, με αποτέλεσμα τουλάχιστον 15 τραυματίες), αυτό έχει μπει στον δρόμο της νίκης: Στις 3 Ιανουαρίου 1980, ο πρωθυπουργός Κων/νος Καραμανλής εξαγγέλλει την αναστολή των εξεταστικών διατάξεων του Ν. 815 και τη σύσταση επιτροπών που θα επεξεργαστούν έναν νέο νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ.Οι διαβουλεύσεις αυτές δεν θα έχουν αποτέλεσμα, καθώς η χώρα εισέρχεται σε παρατεταμένη εκλογική περίοδο, με κατάληξη την πολιτική αλλαγή του 1981. Ο νέος «νόμος πλαίσιο» θα καταρτιστεί από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (Ν. 1268/82) σε σαφώς διαφορετική κατεύθυνση.Το πολυνομοσχέδιο**Η τρίτη μεγάλη νίκη του φοιτητικού κινήματος ενάντια στις προσπάθειες αυταρχικής μεταρρύθμισης της ανώτατης παιδείας σημειώθηκε το 1990-91, επί κυβέρνησης Μητσοτάκη. Προεκλογικές εξαγγελίες της τελευταίας αποτελούσαν τόσο η δημιουργία ιδιωτικών ΑΕΙ όσο και η επιβολή της «πειθαρχίας» στα ήδη υφιστάμενα δημόσια.*Από το βιβλίο τού τότε ΥΠΕΠΘ, Βασίλη Κοντογιαννόπουλου, πληροφορούμαστε ότι το σχετικό πρόγραμμα αλλαγών είχε καταρτιστεί ήδη από το καλοκαίρι του 1990 και υποβλήθηκε στον πρωθυπουργό στις 5 Νοεμβρίου.Αν και ο πρώην υπουργός είναι λιγόλογος όσον αφορά το περιεχόμενό του, από τα εκπαιδευτικά ρεπορτάζ των ημερών γνωρίζουμε πως το επικείμενο «πολυνομοσχέδιο» προέβλεπε κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων και περικοπές στις υπόλοιπες παροχές προς τους φοιτητές (σίτιση-στέγαση), περιορισμό της φοιτητικής συμμετοχής στην ανάδειξη των πανεπιστημιακών οργάνων, λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ με περίεργες «ερμηνείες» του άρθρου 16 του συντάγματος, κατάργηση της επετηρίδας διορισμού των εκπαιδευτικών, επιβολή χρονικού ορίου στις σπουδές και πιθανότατα περιστολή του πανεπιστημιακού ασύλου («Ε» 29/10 & 6/11/90).* Η «προληπτική» εξέγερση των φοιτητών δεν θα επιτρέψει την υλοποίηση αλλά ούτε και την πλήρη θεσμική αποκρυστάλλωση αυτών των σχεδίων.Στο βιβλίο που εξέδωσε μετά την ανατροπή του, ο Κοντογιαννόπουλος εκτιμά -με στρατιωτικούς όρους- ότι η μάχη χάθηκε για τη Ν.Δ. κυρίως λόγω κακού τάιμινγκ: «Η αναμέτρηση με τις δυνάμεις του λαϊκισμού θα γινόταν στον χώρο της Παιδείας. Επρεπε, συνεπώς, η κυβέρνηση να επιλέξει τον χρόνο και να μην επιτρέψει να πάρουν οι αντίπαλοί της την πρωτοβουλία. Το μεγάλο πρόβλημα της Παιδείας έπρεπε να είχε αντιμετωπισθεί πριν εκπνεύσει το πρώτο εξάμηνο της κυβερνητικής τετραετίας. Σημειώθηκε έτσι σοβαρό λάθος. Οι δυνάμεις που καιροφυλακτούσαν δεν άφησαν την ευκαιρία ανεκμετάλλευτη» («Παιδεία. Εκσυγχρονισμός υπό αναστολή», σ. 149). Παραδέχεται, ωστόσο, ότι βασικός λόγος για την καθυστέρηση της κατάθεσης του «πολυνομοσχεδίου» ήταν η πρόθεση του ίδιου και του Μητσοτάκη να αποφύγουν φοιτητικές κινητοποιήσεις τις μέρες του «Πολυτεχνείου» (όπ.π., σ. 154).**Οι συσχετισμοί στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος έδειχναν, άλλωστε, να ευνοούν τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς:Αδιαμφισβήτητη πρώτη δύναμη στις φοιτητικές εκλογές από το 1987, η ΔΑΠ είχε αποσπάσει την άνοιξη του 1990 το 45,7% των ψήφων, ελέγχοντας πλήρως πολλά δ.σ. συλλόγων. Η ΕΦΕΕ ήταν ουσιαστικά ανενεργός, οι δε υπόλοιπες δυνάμεις διχασμένες μεταξύ «συναινετικών» οπαδών της επίσημης αντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ-ΕΑΡ) και «αντισυναινετικών» δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς (ΚΝΕ-ΝΑΡ, ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, συσπειρώσεις).* Είναι αυτοί οι τελευταίοι που θα πάρουν την πρωτοβουλία για τις πρώτες κινητοποιήσεις ενάντια στο επερχόμενο «πολυνομοσχέδιο», αξιοποιώντας την ανησυχία των φοιτητών από τις «διαρροές» του υπουργείου. Καθώς η ΔΑΠ προσπαθεί να εμποδίσει με κάθε τρόπο την πραγματοποίηση συνελεύσεων, για τη σύγκλησή τους θα χρειαστεί συχνά η συγκέντρωση υπογραφών από τους φοιτητές.* Με έναυσμα τοπικά προβλήματα, οι πρώτες καταλήψεις ξεκινούν στα τέλη Οκτωβρίου. Την αρχή κάνουν οι φοιτητές του Παιδαγωγικού, που στις 29/10/90 καταλαμβάνουν το Χημείο για να κάνουν εκεί... μάθημα, αφού ώς τότε ήταν υποχρεωμένοι να τρέχουν από το ένα πανεπιστημιακό κτίριο στο άλλο. Η πρώτη διαδήλωση θα γίνει στις 15 Νοεμβρίου, με πρωτοβουλία 8 κατειλημμένων σχολών της Αθήνας. Η αξιόλογη -για τα έως τότε δεδομένα- επιτυχία της (5.000 άτομα) αποτελεί ενθάρρυνση για συνέχιση.Τις επόμενες μέρες το κίνημα θα γενικευθεί, περνώντας από τα ΑΕΙ στα ΤΕΙ (οι σπουδαστές των οποίων κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς εργασιακά δικαιώματα λόγω της άρνησης του ΥΠΕΠΘ να τα δηλώσει στην ΕΟΚ ως τριτοβάθμια ιδρύματα) και κυρίως στα λύκεια, οι μαθητές των οποίων ξεσηκώνονται μαζικά ενάντια στα προεδρικά διατάγματα με τα οποία ο Κοντογιαννόπουλος είχε επιχειρήσει να «πειθαρχήσει» τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή «ομοιόμορφης» ενδυμασίας και «πειθαρχικού ελέγχου» της εξωσχολικής ζωής, επανακαθιέρωση προσευχής, έπαρσης της σημαίας και εκκλησιασμού).* Στα μέσα Δεκεμβρίου το 70% των σχολείων της χώρας τελεί υπό κατάληψη, οι διαδηλώσεις κυμαίνονται μεταξύ 10.000 (6/12) και 30.000 (18/12), ενώ σημειώνονται οι πρώτες μαζικές συγκρούσεις: στις 14/12/90 φοιτητές αναμετριούνται με τα ΜΑΤ στο κέντρο της πρωτεύουσας, μετά την απόκρουση απόπειρας 1.000 σπουδαστών να εισβάλουν στο ΥΠΕΠΘ.* Την ίδια περίοδο εκδηλώνονται οι πρώτοι κυβερνητικοί ελιγμοί «για την υπερφαλάγγιση των καταλήψεων», ώστε να δοθεί στους μαθητές «η ευκαιρία μιας "ηρωικής" επιστροφής» (Κοντογιαννόπουλος, όπ.π., σ. 179-80).Στις 12/12/90 ο υπουργός Παιδείας «διευκρινίζει» ότι τα επίμαχα διατάγματα δεν θα εφαρμοστούν για ένα τρίμηνο, ώσπου το περιεχόμενό τους να γίνει πλήρως «κατανοητό».Στις 17 Δεκεμβρίου επανέρχεται, αναβάλλοντας για έναν χρόνο την εφαρμογή των διαταγμάτων και δίνοντας στη δημοσιότητα μια κουτσουρεμένη εκδοχή του «πολυνομοσχεδίου» για τα ΑΕΙ: μέτρα άμεσης και έμμεσης ιδιωτικοποίησης, ενίσχυση των τακτικών καθηγητών απέναντι στην υπόλοιπη «πανεπιστημιακή κοινότητα» και κατάργηση της επετηρίδας, χωρίς την παραμικρή αναφορά στις προαναγγελθείσες «πειθαρχικές» διατάξεις (άσυλο, χρονικό όριο σπουδών) και περικοπές (συγγράμματα κ.λπ.).* Από τους καταληψίες αυτή η «αυτοσυγκράτηση» εκλαμβάνεται ως μια πρώτη νίκη και οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται, με αίτημα την απόσυρση του «πολυνομοσχεδίου» και την κατάργηση των προεδρικών διαταγμάτων. Οι διακοπές των Χριστουγέννων θα βρουν κατειλημμένες κάμποσες σχολές κι ακόμη περισσότερα σχολεία.* Τη «λύση» θα προσφέρει η προσπάθεια του δυναμικού πυρήνα της Ν.Δ. να σπάσει τις καταλήψεις μετά τις γιορτές, καταφεύγοντας σε μια επίδειξη πρωτοφανούς παρακρατικής βίας συντονισμένης από τις κατά τόπους νομαρχίες: Τη νύχτα της 8-9 Ιανουαρίου 1991, ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας δολοφονείται σε σχολικό συγκρότημα της Πάτρας από ομάδα τραμπούκων της ΟΝΝΕΔ, με επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης, Γιάννη Καλαμπόκα, που είχαν σπεύσει να «ανακαταλάβουν» το κτίριο πετώντας έξω τους μαθητές.Το επόμενο τετραήμερο η νεανική εξέγερση κλιμακώνεται, με δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές να συγκρούονται με τα ΜΑΤ στην Πάτρα (9/1) την Αθήνα (10-11.1) και, σε μικρότερο βαθμό, τη Θεσ/νίκη, και τέσσερις ακόμη νεκρούς, όταν βομβίδες δακρυγόνων των ΜΑΤ προκαλούν πυρκαγιά στο κατάστημα του «Κάππα Μαρούση» στα Χαυτεία (10/1/91).* Κάτω από το βάρος των εξελίξεων ο Β. Κοντογιαννόπουλος παραιτείται και ο διάδοχός του, Γιώργος Σουφλιάς, ανακοινώνει την απόσυρση όλων των επίμαχων νομοθετημάτων και την έναρξη διαλόγου για την παιδεία «από μηδενική βάση».**Αυτά όσον αφορά την ιστορία. Ας ελπίσουμε ότι η Μαριέττα Γιαννάκου δεν θα περιμένει τους πρώτους νεκρούς για να ακολουθήσει τον δρόμο των προκατόχων της...Διαχρονικά στερεότυπαΛες και είναι χθες... Διαβάζοντας την οργισμένη αρθρογραφία των φιλοκυβερνητικών (αλλά και κάποιων αντιπολιτευόμενων) εφημερίδων για την πανεπιστημιακή εξέγερση των ημερών μας, μένουμε με την αίσθηση ότι αυτό το έργο το έχουμε ξαναδεί. Οποτε οι φοιτητές εκδήλωσαν έμπρακτα την αντίθεσή τους σε κάποια αυταρχικά μέτρα της κυβέρνησης, μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ έσπευδε να τους συκοφαντήσει σαν αντικοινωνικά στοιχεία, αργόσχολους κι αδιάφορους για τις σπουδές τους. Με τα ίδια πάνω κάτω «επιχειρήματα» κάθε φορά, προσαρμοσμένα απλώς στο κλίμα της εποχής.Το 1979, εποχή που η μεταπολιτευτική δημοκρατία δεν είχε καλά καλά εδραιωθεί, η κατάληψη θεωρούνταν «ακραία» μορφή αγώνα και οι διαδηλώσεις επιτρέπονταν μονάχα με γραπτή άδεια της αστυνομίας, ήταν η «Βραδυνή» του Τζώρτζη Αθανασιάδη που ανέλαβε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Για το μαζικό μαχητικό φύλλο τής τότε δεξιάς, οι καταληψίες φοιτητές δεν ήταν παρά «εισβολείς» (5.12) και «τεντιμπόιδες» (8.12) που ασκούσαν «απαράδεκτη τρομοκρατία» (6.12) στους πανεπιστημιακούς χώρους, ενώ δεν έλειπαν και οι σπόντες για «ηθική αποχαλίνωσή» τους.«Με νυκτερινές... "πολιτιστικές εκδηλώσεις" -τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται- συνεχίστηκε για δεύτερη ημέρα η κατάληψη του Χημείου, που πραγματοποίησαν χθες οι αναρχικοί "φοιτηταί" που ανήκουν στις ομάδες "ΠΠΣΠ", "ΑΑΣΠΕ", "Ανεξάρτητοι" αλλά και μέρος του "Δημοκρατικού Αγώνα"», διαβάζουμε π.χ. στη στήλη «Σπουδαστικά» της 5.12.79, που επιμελείτο ο Αλέκος Μάλης.«Οι υπότροποι αυτοί του νόμου 4.000 θρασύτατα και αναιδέστατα, επειδή θέλουν να τεμπελιάσουν, υποχρεώνουν τους κανονικούς φοιτητάς να χάνουν τα μαθήματά τους. Και έχουν ύστερα, με αναίδεια χιλίων πιθήκων, το θράσος να μιλάνε για "κατοχύρωσι πανεπιστημιακού ασύλου". Οι ιερόσυλοι!».Αποκαλυπτική η οργή του ίδιου δημοσιεύματος για την «αδράνεια» των αρχών: «Με το θέμα της καταλήψεως του Χημείου δεν ασχολήθηκε η Σύγκλητος γιατί "δεν είχε επίσημη πληροφορία"!! Εν τούτοις λίγα μέτρα πιο μακριά από το κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου, το Χημείο είχε μεταβληθή σε καλύβα του Καραγκιόζη, με τεράστια κόκκινα πανώ που έγραφαν "Κατάληψη Χημείου" και από ένα πλήθος κολλημένα κουρελόχαρτα στις πόρτες και τους τοίχους που ανέφεραν την κατάληψη και διάφορα άλλα αίσχη!!Η άθλια αυτή εμφάνιση που δεν συναντά κανείς σε καμιά χώρα της Δύσεως ή της Ανατολής, ούτε ακόμη στους κάφρους, είναι χαρακτηριστική της νοοτροπίας όχι μόνο των Συγκλητικών "που δεν είχαν καμιά επίσημη πληροφορία!" αλλά και όλων των άλλων αρμοδίων αρχών που δεν τολμούν να εφαρμόσουν το νόμο και την τάξη, για να μην θίξουν τους τεντυμπόυδες και χαρακτηρισθούν ότι δεν είναι "προοδευτικοί". Αίσχος...». «Κινδυνεύει από αναρχικούς η περιουσία του Πανεπιστημίου», προειδοποιεί η ίδια στήλη στις 8.12.79, πριν καρφώσει τις «ευθυνόφοβες» πανεπιστημιακές αρχές και τον τότε πρόεδρο της ΕΦΕΕ: «Τα "Σπουδαστικά" είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι ετέθη θέμα επεμβάσεως του Εισαγγελέως, προκειμένου να διαφυλαχθή η περιουσία του Πανεπιστημίου που κινδυνεύει από τους αναρχικούς και να επιβληθή ο νόμος και η τάξις, αλλά ο πρύτανης κ. Φώτης ή Φώτιος Μήτσης ήθελε να γίνει αυτεπάγγελτα η επέμβαση αυτή, για να μην κατηγορηθεί από τους αναρχικούς!Ετσι ο κ. Πρύτανης ανέχθηκε και το κόκκινο "πανώ" που έχουν αναρτήσει στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών με την επιγραφή "Κατάληψη Χημείου. Να καταργηθή ο Ν. 815", με το οποίο διαφημίζεται η κατάληψη δημοσίου κτιρίου, δηλαδή διαφημίζεται ποινικό αδίκημα, ενώ ταυτόχρονα εξευτελίζεται κάθε έννοια εννόμου τάξεως.Είναι, όμως, απαράδεκτο να αφήνονται οι αναρχικοί ασύδοτοι να δημιουργούν αυτή την κατάσταση ενώ η αντιπολίτευση χωρίς συναίσθηση ευθύνης, υποδαυλίζει και υποθάλπει την αναρχία, νομίζοντας αφελώς ότι θα προσπορίσει πολιτικά οφέλη. Οι χιλιάδες των πραγματικών φοιτητών δεν χρωστάνε τίποτα να ταλαιπωρούνται, να χάνουν τα μαθήματά τους, να υφίστανται άγρια τρομοκρατία γιατί κάποιος συνταξιούχος φοιτητής που ονομάζεται Χρ. Παπουτσής θέλει να αποκτήσει τίτλους για να θέσει υποψηφιότητα "βουλευτή Επικρατείας" του ΠΑΣΟΚ, και κάποιοι άλλοι εμφανίζονται ως "φοιτηταί" για να υποσκάψουν τα θεμέλια του δημοκρατικού μας καθεστώτος χωρίς κανείς αρμόδιος να συγκινείται και να ενδιαφέρεται πραγματικά».ΔΙΑΒΑΣΤΕΚων/νος Σβολόπουλος (επιμ.)«Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αρχείο. Γεγονότα και κείμενα» (Αθήνα 1997, εκδ. Ιδρυμα Κ. Καραμανλής - Εκδοτική Αθηνών).Ο 11ος τόμος περιλαμβάνει την εισήγηση του Καραμανλή για την αναστολή του Ν. 815, καθώς και κείμενα άλλων κυβερνητικών στελεχών της εποχής για το ζήτημα.Βασίλης Κοντογιαννό-πουλος«Παιδεία. Εκσυγχρονισμός υπό αναστολή» (Αθήνα 1991, εκδ. Gutenberg). Η εκδοχή του τότε υπουργού της Ν.Δ. για το «πολυνομοσχέδιο» και το κίνημα του 1990-91.Για τα κινήματα των καταλήψεων του 1979 και του 1990-91, αλλά και για το φοιτητικό κίνημα εν γένει από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κάποια ολοκληρωμένη εξιστόρηση. Μοναδική πηγή αποτελούν ο τύπος της εποχής και τα έντυπα των φοιτητικών παρατάξεων κι οργανώσεων που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα.Για τις καταλήψεις του 1979, ιδιαίτερα χρήσιμα είναι τα αφιερώματα των περιοδικών «Αγώνας για την κομμουνιστική ανανέωση» (έκδοση της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β' Πανελλαδική, τχ.9, 2.1980), «Ρήξη» (τχ.3, 2.1980) και «Αντί» (τχ.143, 18.1.1980).Η εκδοχή τού τότε ΚΚΕ αποτυπώνεται στο βιβλίο του Σπύρου Χαλβατζή, «Η πορεία της νεολαίας» (Αθήνα 1986, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σ. 189-97) και στα άρθρα των Παναγιώτη Λαφαζάνη («Για τις "αναρχοαυτόνομες" και περιθωριακές ομάδες») και Παύλου Τσίμα - Σ. Χατζηδάκη («Η νεολαία και η αλλαγή») στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» (2.1980, σ. 69-83 και 5.1980, σ. 13-25, αντίστοιχα).Για το κίνημα του 1990-91 συμβουλευθήκαμε τα φοιτητικά περιοδικά «Απόπειρα» και «Versus» (Νομικό Αθήνας), «Homo Politicus» (Πολιτικό Αθήνας), «Κραχ» (Οικονομικό Αθήνας), «Αεικίνητο» (ΕΜΠ) και «Προβοκάτσια... με αφορμή» (ΑΣΟΕΕ).
Η πρώτη απόκρουση αυταρχικής νομοθετικής παρέμβασης στον χώρο των ΑΕΙ σημειώθηκε το καλοκαίρι του 1975: Στις 17 Ιουλίου το ΥΠΕΠΘ κατέθεσε αιφνιδιαστικά στο θερινό τμήμα της Βουλής νομοσχέδιο με το οποίο οι φοιτητικοί σύλλογοι μετατρέπονταν σε νομικά πρόσωπα δημόσιου δικαίου, ιδιότητα που θα επέτρεπε δικαστικές επεμβάσεις στην εσωτερική τους λειτουργία.Η ΕΦΕΕ αντέδρασε και, παρά το κατακαλόκαιρο, 30.000 νέοι κατέκλυσαν το κέντρο της Αθήνας, διαδηλώνοντας κατά του «κρατικού συνδικαλισμού». Το νομοσχέδιο αποσύρθηκε.Ο νόμος 815Τρία χρόνια αργότερα η κυβέρνηση επανήλθε, σε μια φάση που το φοιτητικό κίνημα της μεταπολίτευσης είχε αρχίσει να παρουσιάζει τα πρώτα σημάδια κάμψης. Η κυριαρχία, βέβαια, των παρατάξεων της αριστεράς στο εσωτερικό του εξακολουθούσε να παραμένει αδιαμφισβήτητη: στις εκλογές του 1977 η ΠΣΚ (ΚΚΕ) είχε πάρει 27% των ψήφων, η ΠΑΣΠ (ΠΑΣΟΚ) 21,4%, ο Δ.Α. (ΚΚΕ εσ.) 20,9%, η ΠΠΣΠ (ΚΚΕ μ-λ) 4,9% και η ΑΑΣΠΕ (ΕΚΚΕ) 4%, ενώ η φιλοκυβερνητική ΔΑΠ-ΝΔΦΚ μόλις 13,2%.Η κόπωση, όμως, από την υπερπολιτικοποίηση των πρώτων χρόνων δημοκρατίας ήταν πια εμφανής, όπως και η γραφειοκρατικοποίηση των επίσημων οργάνων του κινήματος (με τη σταδιακή υποκατάσταση των γενικών συνελεύσεων από τα δ.σ. των συλλόγων). Η συγκυρία θεωρήθηκε κατάλληλη για το δυναμικό ξεκαθάρισμα του πανεπιστημιακού τοπίου.**Για να περιορίσει τις αντιδράσεις, η κυβέρνηση της Ν.Δ. επέλεξε ξανά το τμήμα διακοπών της Βουλής: το νομοσχέδιο κατατέθηκε από τον τότε υπουργό Παιδείας Ιωάννη Βαρβιτσιώτη στις 22 Αυγούστου 1978 και ψηφίστηκε (ως νόμος 815) μέσα στις επόμενες μέρες, παρ' όλο που αυτή η πρακτική καταγγέλθηκε ως αντισυνταγματική.* Στόχος του Ν. 815 ήταν πάνω απ' όλα να «βάλει τάξη» στα ΑΕΙ.«Η κυβέρνηση», εξήγησε λίγο αργότερα στο συνέδριο της Ν.Δ. ο Βαρβιτσιώτης, «δεν ήταν δυνατόν να μείνει αδιάφορη στην πράγματι απαράδεκτη κατάσταση η οποία είχε δημιουργηθεί με τις δήθεν διευκολύνσεις που είχαν παραχωρηθεί κατά καιρούς στους φοιτητάς. Αποτελούσε καθήκον και υποχρέωση της κυβερνήσεως να λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε το γενικό κλίμα χαλαρώσεως της φοιτητικής προσπαθείας, το οποίο υπάρχει δυστυχώς σε σημαντική μερίδα του φοιτητικού κόσμου, να μειωθεί. Και αυτό ακριβώς επιδιώκεται με ρυθμίσεις τις οποίες προβλέπει ο νόμος 815».* Βασικές ρυθμίσεις του νόμου, σύμφωνα με τον δημιουργό του, ήταν η σκλήρυνση των εξεταστικών ρυθμίσεων (περιορισμός των εξεταστικών περιόδων από 3 σε 2, κατάργηση της δυνατότητας μεταφοράς μαθημάτων) και κυρίως η επιβολή ανώτατου χρονικού ορίου σπουδών (το περίφημο «ν + ν/2»), με το κλασικό επιχείρημα ότι έτσι «τίθεται τέρμα στην αδιανόητη κατάσταση των αιώνιων ή των κατ' επάγγελμα φοιτητών» («Αρχείο Καραμανλή», τ. 11ος, σ. 360).Ως δικαιολογητική βάση, τότε όπως και σήμερα, επιστρατεύθηκε ο αναγκαίος «εξευρωπαϊσμός» και «εκσυγχρονισμός» της ανώτατης παιδείας. Ωστόσο, ακόμη και η κυβερνητική ΔΑΠ αισθάνθηκε υποχρεωμένη να διαφοροποιηθεί απ' αυτά τα μέτρα.* Εξίσου αυταρχικές ήταν οι διατάξεις του Ν. 815 που αφορούσαν το «επικουρικό» διδακτικό προσωπικό των ΑΕΙ, οι επιστημονικές δραστηριότητες του οποίου επιτρέπονταν μονάχα «εφόσον τούτο δεν παραβλάπτει» τα «υποβοηθητικά» τους καθήκοντα προς τους κατόχους των καθηγητικών εδρών. Αλλά κι αυτοί οι τελευταίοι έπρεπε στο εξής να ζητάνε την έγκριση του υπουργείου για οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραμμα σπουδών, για την πρόσληψη βοηθών, ακόμη και τη χορήγηση διδακτορικών!* Αλλα κρίσιμα ζητήματα, όπως η «οριοθέτηση» του πανεπιστημιακού ασύλου και η «ρύθμιση» του φοιτητικού συνδικαλισμού παραπέμπονταν σε μελλοντικά νομοθετήματα, μετά το αναμενόμενο ξεδόντιασμα του ισχυρού φοιτητικού κινήματος.**Αιφνιδιασμένα από την καλοκαιρινή επίθεση της κυβέρνησης, τα επίσημα όργανα του τελευταίου δεν μπόρεσαν ν' αντιδράσουν αποτελεσματικά.Για την ακρίβεια, ούτε καν το επιχείρησαν: χαρακτηριστική η άρνηση της πλειοψηφίας στο Κ.Σ. της ΕΦΕΕ (ΚΚΕ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ εσ.) να μετατρέψει σε πορεία τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας της 29/8/78, ενώ ο νόμος ψηφιζόταν. Ωσπου ήρθε η εξεταστική του Ιουνίου κι έγινε αντιληπτή σε όλες της τις διαστάσεις η έκταση της επερχόμενης εκκαθάρισης των ΑΕΙ από τα κατάλοιπα της μεταπολίτευσης.* Η συνειδητοποίηση των πρακτικών συνεπειών του Ν. 815 θα τροφοδοτήσει έτσι το «μπλοκ των καταλήψεων», που συγκροτείται από την αριστερή «μειοψηφία της ΕΦΕΕ» (Β' Πανελλαδική, ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ) και αυτόνομους φοιτητές, σε αντιπαράθεση με τη μετριοπάθεια του επίσημου οργάνου του φοιτητικού κινήματος.Με σύνθημα «τέρμα πια στις εκτονώσεις, εμπρός για καταλήψεις και διαδηλώσεις», αυτές οι δυνάμεις επιχειρούν στις 12 Οκτωβρίου να μετατρέψουν τη «συνήθη» συγκέντρωση στα Προπύλαια σε πορεία προς τη Βουλή. Τα ΜΑΤ επιτίθενται, καταδιώκουν τους διαδηλωτές μέχρι τη Νομική και το βράδι εισβάλλουν, παραβιάζοντας το άσυλο και ξυλοκοπώντας όποιον βρίσκουν μπροστά τους. Το έναυσμα για την τελική μάχη ενάντια στο Ν. 815 έχει πια δοθεί.* Στις 3 Δεκεμβρίου καταλαμβάνεται το Χημείο κι ακολουθούν η Πολυτεχνική Ξάνθης (4/12), το Γεωλογικό (7/12), το Φυσικό (10/12) και η Νομική της Αθήνας (11/12). Στους Πολιτικούς Μηχανικούς του ΕΜΠ, πάλι, οι φοιτητές αποφασίζουν «διαρκή παραμονή» στη σχολή τους (10/12).Ολες αυτές οι αποφάσεις παίρνονται με πρόταση της «μειοψηφίας», ενώ η συμμαχία ΚΚΕ-ΠΑΣΟΚ, που ελέγχει την ΕΦΕΕ, επιχειρεί να στρέψει το κίνημα σε μετριοπαθέστερες πρακτικές (μονοήμερες ή τριήμερες αποχές, «εκστρατεία ενημέρωσης».«Οι κομμουνιστές φοιτητές, μαζί με την πλειοψηφία του δημοκρατικού φ.κ.», διαβάζουμε σε πρωτοσέλιδο άρθρο του «Ριζοσπάστη» με τίτλο «Οι "καταλήψεις"» (8/12/79), «είναι κατηγορηματικά αντίθετοι με τη χρησιμοποίηση, στις σημερινές συνθήκες, τέτοιων μορφών πάλης. Λένε ΟΧΙ στις καταλήψεις, γιατί δεν βοηθούν σήμερα τους αγώνες ενάντια στον αντιδραστικό ν. 815. Η χρησιμοποίηση τέτοιων μορφών πάλης απομονώνει κι αποσυνδέει το φ.κ. από τους φυσικούς συμμάχους του. Δημιουργεί προσχήματα για να συκοφαντηθεί στην κοινή γνώμη το φοιτητικό κίνημα. Εξυπηρετεί αντικειμενικά, έστω και αν δεν το κατανοούν μερικοί φοιτητές που παρασύρονται, την κυβερνητική πολιτική».* Η κυβέρνηση, απ' την πλευρά της, θα επιχειρήσει να στριμώξει ΕΦΕΕ κι αντιπολίτευση επισείοντας το φάσμα της «αναρχίας» και της υπονόμευσης του δημοκρατικού πολιτεύματος.Οταν π.χ. ο Ανδρέας Παπανδρέου ζητάει την απόσυρση του Ν. 815 και «προειδοποιεί» πως το ΠΑΣΟΚ «δεν θα ανεχθεί καταστρατήγηση του πανεπιστημιακού ασύλου, με επέμβαση της αστυνομίας ή εξωπανεπιστημιακών παραγόντων» (7/12), ο κυβερνητικός εκπρόσωπος τον κατηγορεί ότι «ενθαρρύνει την αναρχία και κλονίζει τα θεμέλια της δημοκρατίας. Εάν επικρατήσουν οι απόψεις του, θα μπορούσε η Ελλάς να δοκιμάσει τα δεινά που συνταράσσουν σήμερα γειτονικές χώρες» («Πρωινή» 9/12/79).* Πιο οξυδερκείς παρατηρητές θα καταδικάσουν, αντίθετα, την κυβερνητική αδιαλλαξία ως βασικό τροφοδότη της εξέγερσης: «Δεν μπορώ», γράφει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Κώστας Μπέης, «να ξεχάσω τη λιτή όσο και απεγνωσμένη έκκληση που απηύθυνε, πριν από λίγες μέρες, ο εκπρόσωπος των φοιτητών στη Νομική Σχολή Αθηνών: "Βοηθήστε μας, γιατί έχουμε αρχίσει να μην μπορούμε να ελέγξουμε την κατάσταση". [...] Η κυβερνητική πολιτική στην παιδεία έχει τραυματίσει τόσο βαθιά τη φοιτητική ευαισθησία, ώστε ο φοιτητικός κόσμος, αργά αλλά σταθερά, αποκόπτεται όχι απλώς από το κυβερνητικό κόμμα, αλλά από όλες τις νομιμόφρονες πολιτικές παρατάξεις. Κάποτε έπρεπε να αντιληφθούν οι πολιτικοί υπεύθυνοι ότι, από ορισμένο σημείο και πέρα, οι πολιτικοί τους αντίπαλοι, όπως οι αριστεροί φοιτητικοί σύλλογοι, δεν είναι παρά ο κυματοθραύστης απέναντι σε δυνάμεις που απειλούν όλους από κοινού. Και είναι υπαρκτές αυτές οι απειλητικές δυνάμεις, που συνεχώς κατακτούν έδαφος, εξαιτίας των αδέξιων ή κοντόφθαλμων χειρισμών των υπευθύνων» («Πρωινή» 28/11/1979).* Στις 10 Δεκεμβρίου, ο εισαγγελέας ασκεί δίωξη «κατά παντός υπευθύνου» για τις καταλήψεις Χημικού και Γεωλογικού. Αντιμέτωπη με ένα κίνημα που τη θέτει στο περιθώριο και ταυτόχρονα με την «απροσχημάτιστη ποινικοποίηση της πανεπιστημιακής ζωής» απ' τις αρχές, η ΕΦΕΕ αποφασίζει την επομένη (με εισήγηση της ΠΑΣΠ) τριήμερη κατάληψη όλων των σχολών την ερχόμενη εβδομάδα.* Η κυβέρνηση απαντά με «λοκ άουτ», διατάσσοντας το κλείσιμο των ΑΕΙ ώς τις 8 Ιανουαρίου και σπρώχνοντας την ΕΦΕΕ να ανταπαντήσει με άμεση κατάληψη όλων των σχολών. Την ίδια μέρα, η σύγκλητος του πανεπιστημίου «αποδοκιμάζει» μεν ρητά τις καταλήψεις, σαν «πράξεις βίας ανάρμοστες με το ακαδημαϊκό και δημοκρατικό πνεύμα», υπενθυμίζει όμως ότι από τις 6/12/79 έχει στείλει στο ΥΠΕΠΘ τις δικές της προτάσεις ως «βάση για διάλογο προς εξεύρεση λύσεως».* Παρά τις έντονες εσωτερικές αντιθέσεις του κινήματος (στρατιωτικοποιημένες ομάδες της ΚΝΕ επιχειρούν στις 16/12/79 να αποσπάσουν το Χημείο από τις Συντονιστικές Επιτροπές, με αποτέλεσμα τουλάχιστον 15 τραυματίες), αυτό έχει μπει στον δρόμο της νίκης: Στις 3 Ιανουαρίου 1980, ο πρωθυπουργός Κων/νος Καραμανλής εξαγγέλλει την αναστολή των εξεταστικών διατάξεων του Ν. 815 και τη σύσταση επιτροπών που θα επεξεργαστούν έναν νέο νόμο πλαίσιο για τα ΑΕΙ.Οι διαβουλεύσεις αυτές δεν θα έχουν αποτέλεσμα, καθώς η χώρα εισέρχεται σε παρατεταμένη εκλογική περίοδο, με κατάληξη την πολιτική αλλαγή του 1981. Ο νέος «νόμος πλαίσιο» θα καταρτιστεί από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (Ν. 1268/82) σε σαφώς διαφορετική κατεύθυνση.Το πολυνομοσχέδιο**Η τρίτη μεγάλη νίκη του φοιτητικού κινήματος ενάντια στις προσπάθειες αυταρχικής μεταρρύθμισης της ανώτατης παιδείας σημειώθηκε το 1990-91, επί κυβέρνησης Μητσοτάκη. Προεκλογικές εξαγγελίες της τελευταίας αποτελούσαν τόσο η δημιουργία ιδιωτικών ΑΕΙ όσο και η επιβολή της «πειθαρχίας» στα ήδη υφιστάμενα δημόσια.*Από το βιβλίο τού τότε ΥΠΕΠΘ, Βασίλη Κοντογιαννόπουλου, πληροφορούμαστε ότι το σχετικό πρόγραμμα αλλαγών είχε καταρτιστεί ήδη από το καλοκαίρι του 1990 και υποβλήθηκε στον πρωθυπουργό στις 5 Νοεμβρίου.Αν και ο πρώην υπουργός είναι λιγόλογος όσον αφορά το περιεχόμενό του, από τα εκπαιδευτικά ρεπορτάζ των ημερών γνωρίζουμε πως το επικείμενο «πολυνομοσχέδιο» προέβλεπε κατάργηση της δωρεάν παροχής συγγραμμάτων και περικοπές στις υπόλοιπες παροχές προς τους φοιτητές (σίτιση-στέγαση), περιορισμό της φοιτητικής συμμετοχής στην ανάδειξη των πανεπιστημιακών οργάνων, λειτουργία ιδιωτικών ΑΕΙ με περίεργες «ερμηνείες» του άρθρου 16 του συντάγματος, κατάργηση της επετηρίδας διορισμού των εκπαιδευτικών, επιβολή χρονικού ορίου στις σπουδές και πιθανότατα περιστολή του πανεπιστημιακού ασύλου («Ε» 29/10 & 6/11/90).* Η «προληπτική» εξέγερση των φοιτητών δεν θα επιτρέψει την υλοποίηση αλλά ούτε και την πλήρη θεσμική αποκρυστάλλωση αυτών των σχεδίων.Στο βιβλίο που εξέδωσε μετά την ανατροπή του, ο Κοντογιαννόπουλος εκτιμά -με στρατιωτικούς όρους- ότι η μάχη χάθηκε για τη Ν.Δ. κυρίως λόγω κακού τάιμινγκ: «Η αναμέτρηση με τις δυνάμεις του λαϊκισμού θα γινόταν στον χώρο της Παιδείας. Επρεπε, συνεπώς, η κυβέρνηση να επιλέξει τον χρόνο και να μην επιτρέψει να πάρουν οι αντίπαλοί της την πρωτοβουλία. Το μεγάλο πρόβλημα της Παιδείας έπρεπε να είχε αντιμετωπισθεί πριν εκπνεύσει το πρώτο εξάμηνο της κυβερνητικής τετραετίας. Σημειώθηκε έτσι σοβαρό λάθος. Οι δυνάμεις που καιροφυλακτούσαν δεν άφησαν την ευκαιρία ανεκμετάλλευτη» («Παιδεία. Εκσυγχρονισμός υπό αναστολή», σ. 149). Παραδέχεται, ωστόσο, ότι βασικός λόγος για την καθυστέρηση της κατάθεσης του «πολυνομοσχεδίου» ήταν η πρόθεση του ίδιου και του Μητσοτάκη να αποφύγουν φοιτητικές κινητοποιήσεις τις μέρες του «Πολυτεχνείου» (όπ.π., σ. 154).**Οι συσχετισμοί στο εσωτερικό του φοιτητικού κινήματος έδειχναν, άλλωστε, να ευνοούν τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς:Αδιαμφισβήτητη πρώτη δύναμη στις φοιτητικές εκλογές από το 1987, η ΔΑΠ είχε αποσπάσει την άνοιξη του 1990 το 45,7% των ψήφων, ελέγχοντας πλήρως πολλά δ.σ. συλλόγων. Η ΕΦΕΕ ήταν ουσιαστικά ανενεργός, οι δε υπόλοιπες δυνάμεις διχασμένες μεταξύ «συναινετικών» οπαδών της επίσημης αντιπολίτευσης (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ-ΕΑΡ) και «αντισυναινετικών» δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς (ΚΝΕ-ΝΑΡ, ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, συσπειρώσεις).* Είναι αυτοί οι τελευταίοι που θα πάρουν την πρωτοβουλία για τις πρώτες κινητοποιήσεις ενάντια στο επερχόμενο «πολυνομοσχέδιο», αξιοποιώντας την ανησυχία των φοιτητών από τις «διαρροές» του υπουργείου. Καθώς η ΔΑΠ προσπαθεί να εμποδίσει με κάθε τρόπο την πραγματοποίηση συνελεύσεων, για τη σύγκλησή τους θα χρειαστεί συχνά η συγκέντρωση υπογραφών από τους φοιτητές.* Με έναυσμα τοπικά προβλήματα, οι πρώτες καταλήψεις ξεκινούν στα τέλη Οκτωβρίου. Την αρχή κάνουν οι φοιτητές του Παιδαγωγικού, που στις 29/10/90 καταλαμβάνουν το Χημείο για να κάνουν εκεί... μάθημα, αφού ώς τότε ήταν υποχρεωμένοι να τρέχουν από το ένα πανεπιστημιακό κτίριο στο άλλο. Η πρώτη διαδήλωση θα γίνει στις 15 Νοεμβρίου, με πρωτοβουλία 8 κατειλημμένων σχολών της Αθήνας. Η αξιόλογη -για τα έως τότε δεδομένα- επιτυχία της (5.000 άτομα) αποτελεί ενθάρρυνση για συνέχιση.Τις επόμενες μέρες το κίνημα θα γενικευθεί, περνώντας από τα ΑΕΙ στα ΤΕΙ (οι σπουδαστές των οποίων κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς εργασιακά δικαιώματα λόγω της άρνησης του ΥΠΕΠΘ να τα δηλώσει στην ΕΟΚ ως τριτοβάθμια ιδρύματα) και κυρίως στα λύκεια, οι μαθητές των οποίων ξεσηκώνονται μαζικά ενάντια στα προεδρικά διατάγματα με τα οποία ο Κοντογιαννόπουλος είχε επιχειρήσει να «πειθαρχήσει» τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (κατάργηση αδικαιολόγητων απουσιών, επιβολή «ομοιόμορφης» ενδυμασίας και «πειθαρχικού ελέγχου» της εξωσχολικής ζωής, επανακαθιέρωση προσευχής, έπαρσης της σημαίας και εκκλησιασμού).* Στα μέσα Δεκεμβρίου το 70% των σχολείων της χώρας τελεί υπό κατάληψη, οι διαδηλώσεις κυμαίνονται μεταξύ 10.000 (6/12) και 30.000 (18/12), ενώ σημειώνονται οι πρώτες μαζικές συγκρούσεις: στις 14/12/90 φοιτητές αναμετριούνται με τα ΜΑΤ στο κέντρο της πρωτεύουσας, μετά την απόκρουση απόπειρας 1.000 σπουδαστών να εισβάλουν στο ΥΠΕΠΘ.* Την ίδια περίοδο εκδηλώνονται οι πρώτοι κυβερνητικοί ελιγμοί «για την υπερφαλάγγιση των καταλήψεων», ώστε να δοθεί στους μαθητές «η ευκαιρία μιας "ηρωικής" επιστροφής» (Κοντογιαννόπουλος, όπ.π., σ. 179-80).Στις 12/12/90 ο υπουργός Παιδείας «διευκρινίζει» ότι τα επίμαχα διατάγματα δεν θα εφαρμοστούν για ένα τρίμηνο, ώσπου το περιεχόμενό τους να γίνει πλήρως «κατανοητό».Στις 17 Δεκεμβρίου επανέρχεται, αναβάλλοντας για έναν χρόνο την εφαρμογή των διαταγμάτων και δίνοντας στη δημοσιότητα μια κουτσουρεμένη εκδοχή του «πολυνομοσχεδίου» για τα ΑΕΙ: μέτρα άμεσης και έμμεσης ιδιωτικοποίησης, ενίσχυση των τακτικών καθηγητών απέναντι στην υπόλοιπη «πανεπιστημιακή κοινότητα» και κατάργηση της επετηρίδας, χωρίς την παραμικρή αναφορά στις προαναγγελθείσες «πειθαρχικές» διατάξεις (άσυλο, χρονικό όριο σπουδών) και περικοπές (συγγράμματα κ.λπ.).* Από τους καταληψίες αυτή η «αυτοσυγκράτηση» εκλαμβάνεται ως μια πρώτη νίκη και οι κινητοποιήσεις συνεχίζονται, με αίτημα την απόσυρση του «πολυνομοσχεδίου» και την κατάργηση των προεδρικών διαταγμάτων. Οι διακοπές των Χριστουγέννων θα βρουν κατειλημμένες κάμποσες σχολές κι ακόμη περισσότερα σχολεία.* Τη «λύση» θα προσφέρει η προσπάθεια του δυναμικού πυρήνα της Ν.Δ. να σπάσει τις καταλήψεις μετά τις γιορτές, καταφεύγοντας σε μια επίδειξη πρωτοφανούς παρακρατικής βίας συντονισμένης από τις κατά τόπους νομαρχίες: Τη νύχτα της 8-9 Ιανουαρίου 1991, ο καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας δολοφονείται σε σχολικό συγκρότημα της Πάτρας από ομάδα τραμπούκων της ΟΝΝΕΔ, με επικεφαλής τον τοπικό πρόεδρο της οργάνωσης, Γιάννη Καλαμπόκα, που είχαν σπεύσει να «ανακαταλάβουν» το κτίριο πετώντας έξω τους μαθητές.Το επόμενο τετραήμερο η νεανική εξέγερση κλιμακώνεται, με δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές να συγκρούονται με τα ΜΑΤ στην Πάτρα (9/1) την Αθήνα (10-11.1) και, σε μικρότερο βαθμό, τη Θεσ/νίκη, και τέσσερις ακόμη νεκρούς, όταν βομβίδες δακρυγόνων των ΜΑΤ προκαλούν πυρκαγιά στο κατάστημα του «Κάππα Μαρούση» στα Χαυτεία (10/1/91).* Κάτω από το βάρος των εξελίξεων ο Β. Κοντογιαννόπουλος παραιτείται και ο διάδοχός του, Γιώργος Σουφλιάς, ανακοινώνει την απόσυρση όλων των επίμαχων νομοθετημάτων και την έναρξη διαλόγου για την παιδεία «από μηδενική βάση».**Αυτά όσον αφορά την ιστορία. Ας ελπίσουμε ότι η Μαριέττα Γιαννάκου δεν θα περιμένει τους πρώτους νεκρούς για να ακολουθήσει τον δρόμο των προκατόχων της...Διαχρονικά στερεότυπαΛες και είναι χθες... Διαβάζοντας την οργισμένη αρθρογραφία των φιλοκυβερνητικών (αλλά και κάποιων αντιπολιτευόμενων) εφημερίδων για την πανεπιστημιακή εξέγερση των ημερών μας, μένουμε με την αίσθηση ότι αυτό το έργο το έχουμε ξαναδεί. Οποτε οι φοιτητές εκδήλωσαν έμπρακτα την αντίθεσή τους σε κάποια αυταρχικά μέτρα της κυβέρνησης, μεγάλη μερίδα των ΜΜΕ έσπευδε να τους συκοφαντήσει σαν αντικοινωνικά στοιχεία, αργόσχολους κι αδιάφορους για τις σπουδές τους. Με τα ίδια πάνω κάτω «επιχειρήματα» κάθε φορά, προσαρμοσμένα απλώς στο κλίμα της εποχής.Το 1979, εποχή που η μεταπολιτευτική δημοκρατία δεν είχε καλά καλά εδραιωθεί, η κατάληψη θεωρούνταν «ακραία» μορφή αγώνα και οι διαδηλώσεις επιτρέπονταν μονάχα με γραπτή άδεια της αστυνομίας, ήταν η «Βραδυνή» του Τζώρτζη Αθανασιάδη που ανέλαβε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Για το μαζικό μαχητικό φύλλο τής τότε δεξιάς, οι καταληψίες φοιτητές δεν ήταν παρά «εισβολείς» (5.12) και «τεντιμπόιδες» (8.12) που ασκούσαν «απαράδεκτη τρομοκρατία» (6.12) στους πανεπιστημιακούς χώρους, ενώ δεν έλειπαν και οι σπόντες για «ηθική αποχαλίνωσή» τους.«Με νυκτερινές... "πολιτιστικές εκδηλώσεις" -τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται- συνεχίστηκε για δεύτερη ημέρα η κατάληψη του Χημείου, που πραγματοποίησαν χθες οι αναρχικοί "φοιτηταί" που ανήκουν στις ομάδες "ΠΠΣΠ", "ΑΑΣΠΕ", "Ανεξάρτητοι" αλλά και μέρος του "Δημοκρατικού Αγώνα"», διαβάζουμε π.χ. στη στήλη «Σπουδαστικά» της 5.12.79, που επιμελείτο ο Αλέκος Μάλης.«Οι υπότροποι αυτοί του νόμου 4.000 θρασύτατα και αναιδέστατα, επειδή θέλουν να τεμπελιάσουν, υποχρεώνουν τους κανονικούς φοιτητάς να χάνουν τα μαθήματά τους. Και έχουν ύστερα, με αναίδεια χιλίων πιθήκων, το θράσος να μιλάνε για "κατοχύρωσι πανεπιστημιακού ασύλου". Οι ιερόσυλοι!».Αποκαλυπτική η οργή του ίδιου δημοσιεύματος για την «αδράνεια» των αρχών: «Με το θέμα της καταλήψεως του Χημείου δεν ασχολήθηκε η Σύγκλητος γιατί "δεν είχε επίσημη πληροφορία"!! Εν τούτοις λίγα μέτρα πιο μακριά από το κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου, το Χημείο είχε μεταβληθή σε καλύβα του Καραγκιόζη, με τεράστια κόκκινα πανώ που έγραφαν "Κατάληψη Χημείου" και από ένα πλήθος κολλημένα κουρελόχαρτα στις πόρτες και τους τοίχους που ανέφεραν την κατάληψη και διάφορα άλλα αίσχη!!Η άθλια αυτή εμφάνιση που δεν συναντά κανείς σε καμιά χώρα της Δύσεως ή της Ανατολής, ούτε ακόμη στους κάφρους, είναι χαρακτηριστική της νοοτροπίας όχι μόνο των Συγκλητικών "που δεν είχαν καμιά επίσημη πληροφορία!" αλλά και όλων των άλλων αρμοδίων αρχών που δεν τολμούν να εφαρμόσουν το νόμο και την τάξη, για να μην θίξουν τους τεντυμπόυδες και χαρακτηρισθούν ότι δεν είναι "προοδευτικοί". Αίσχος...». «Κινδυνεύει από αναρχικούς η περιουσία του Πανεπιστημίου», προειδοποιεί η ίδια στήλη στις 8.12.79, πριν καρφώσει τις «ευθυνόφοβες» πανεπιστημιακές αρχές και τον τότε πρόεδρο της ΕΦΕΕ: «Τα "Σπουδαστικά" είναι σε θέση να γνωρίζουν ότι ετέθη θέμα επεμβάσεως του Εισαγγελέως, προκειμένου να διαφυλαχθή η περιουσία του Πανεπιστημίου που κινδυνεύει από τους αναρχικούς και να επιβληθή ο νόμος και η τάξις, αλλά ο πρύτανης κ. Φώτης ή Φώτιος Μήτσης ήθελε να γίνει αυτεπάγγελτα η επέμβαση αυτή, για να μην κατηγορηθεί από τους αναρχικούς!Ετσι ο κ. Πρύτανης ανέχθηκε και το κόκκινο "πανώ" που έχουν αναρτήσει στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών με την επιγραφή "Κατάληψη Χημείου. Να καταργηθή ο Ν. 815", με το οποίο διαφημίζεται η κατάληψη δημοσίου κτιρίου, δηλαδή διαφημίζεται ποινικό αδίκημα, ενώ ταυτόχρονα εξευτελίζεται κάθε έννοια εννόμου τάξεως.Είναι, όμως, απαράδεκτο να αφήνονται οι αναρχικοί ασύδοτοι να δημιουργούν αυτή την κατάσταση ενώ η αντιπολίτευση χωρίς συναίσθηση ευθύνης, υποδαυλίζει και υποθάλπει την αναρχία, νομίζοντας αφελώς ότι θα προσπορίσει πολιτικά οφέλη. Οι χιλιάδες των πραγματικών φοιτητών δεν χρωστάνε τίποτα να ταλαιπωρούνται, να χάνουν τα μαθήματά τους, να υφίστανται άγρια τρομοκρατία γιατί κάποιος συνταξιούχος φοιτητής που ονομάζεται Χρ. Παπουτσής θέλει να αποκτήσει τίτλους για να θέσει υποψηφιότητα "βουλευτή Επικρατείας" του ΠΑΣΟΚ, και κάποιοι άλλοι εμφανίζονται ως "φοιτηταί" για να υποσκάψουν τα θεμέλια του δημοκρατικού μας καθεστώτος χωρίς κανείς αρμόδιος να συγκινείται και να ενδιαφέρεται πραγματικά».ΔΙΑΒΑΣΤΕΚων/νος Σβολόπουλος (επιμ.)«Κωνσταντίνος Καραμανλής. Αρχείο. Γεγονότα και κείμενα» (Αθήνα 1997, εκδ. Ιδρυμα Κ. Καραμανλής - Εκδοτική Αθηνών).Ο 11ος τόμος περιλαμβάνει την εισήγηση του Καραμανλή για την αναστολή του Ν. 815, καθώς και κείμενα άλλων κυβερνητικών στελεχών της εποχής για το ζήτημα.Βασίλης Κοντογιαννό-πουλος«Παιδεία. Εκσυγχρονισμός υπό αναστολή» (Αθήνα 1991, εκδ. Gutenberg). Η εκδοχή του τότε υπουργού της Ν.Δ. για το «πολυνομοσχέδιο» και το κίνημα του 1990-91.Για τα κινήματα των καταλήψεων του 1979 και του 1990-91, αλλά και για το φοιτητικό κίνημα εν γένει από τη μεταπολίτευση μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κάποια ολοκληρωμένη εξιστόρηση. Μοναδική πηγή αποτελούν ο τύπος της εποχής και τα έντυπα των φοιτητικών παρατάξεων κι οργανώσεων που διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στα γεγονότα.Για τις καταλήψεις του 1979, ιδιαίτερα χρήσιμα είναι τα αφιερώματα των περιοδικών «Αγώνας για την κομμουνιστική ανανέωση» (έκδοση της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β' Πανελλαδική, τχ.9, 2.1980), «Ρήξη» (τχ.3, 2.1980) και «Αντί» (τχ.143, 18.1.1980).Η εκδοχή τού τότε ΚΚΕ αποτυπώνεται στο βιβλίο του Σπύρου Χαλβατζή, «Η πορεία της νεολαίας» (Αθήνα 1986, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σ. 189-97) και στα άρθρα των Παναγιώτη Λαφαζάνη («Για τις "αναρχοαυτόνομες" και περιθωριακές ομάδες») και Παύλου Τσίμα - Σ. Χατζηδάκη («Η νεολαία και η αλλαγή») στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» (2.1980, σ. 69-83 και 5.1980, σ. 13-25, αντίστοιχα).Για το κίνημα του 1990-91 συμβουλευθήκαμε τα φοιτητικά περιοδικά «Απόπειρα» και «Versus» (Νομικό Αθήνας), «Homo Politicus» (Πολιτικό Αθήνας), «Κραχ» (Οικονομικό Αθήνας), «Αεικίνητο» (ΕΜΠ) και «Προβοκάτσια... με αφορμή» (ΑΣΟΕΕ).
Δευτέρα, Σεπτεμβρίου 18, 2006
Η συγκάλυψη μιας συμμορίας
Εχουν περάσει πάνω από οχτώ χρόνια από την πιο άγρια δολοφονική επίθεση μελών της ναζιστικής συμμορίας «Χρυσή Αυγή» εναντίον τριών άοπλων νέων σε κεντρικό σημείο της Αθήνας. Την προσεχή Τετάρτη δικάζεται ως δράστης αυτής της επίθεσης ο Αντώνης Ανδρουτσόπουλος, ο οποίος με το ψευδώνυμο «Περίανδρος» υπήρξε επί χρόνια το νούμερο 2 της οργάνωσης και φυγοδικούσε μέχρι πριν από έναν χρόνο, που παραδόθηκε στις Αρχές.
Θυμίζουμε με λίγα λόγια την υπόθεση: Ηταν 16 Ιουνίου 1998 όταν συνέπεσαν στα δικαστήρια της Ευελπίδων δύο διαφορετικές συγκεντρώσεις. Από τη μία ήταν δεκάδες εκπαιδευτικοί και φοιτητές οι οποίοι συμπαραστέκονταν στους διαδηλωτές που είχαν συλληφθεί για τη συμμετοχή τους στις κινητοποιήσεις κατά του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ για την πρόσληψη καθηγητών. Την ίδια μέρα δικάζονταν στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο έξι χρυσαυγίτες (ανάμεσά τους ο Χαράλαμπος Κουσουμβρής και ο Δημήτριος Ζαφειρόπουλος). Μια ομάδα περίπου δέκα μελών της «Χρυσής Αυγής» είχαν πάει για βοήθεια.
Μετά τις πρώτες ανταλλαγές συνθημάτων μεταξύ εκπαιδευτικών και νεοναζιστών, επενέβησαν τα ΜΑΤ και απομάκρυναν τους χρυσαυγίτες από το προαύλιο των δικαστηρίων. Οι εκπαιδευτικοί και οι φοιτητές αποχώρησαν μόλις πληροφορήθηκαν ότι ο ανακριτής είχε αφήσει ελεύθερους τους συλληφθέντες διαδηλωτές.
Τρεις από τους συγκεντρωμένους κάθησαν απέναντι από τα δικαστήρια, σε ένα καφενείο της πλατείας Δεληγιάννη: ο Δημήτρης Κουσουρής, φοιτητής της Φιλοσοφικής Σχολής και μέλος του Κ.Σ. της ΕΦΕΕ, ο Ηλίας Φωτιάδης, φοιτητής στο Πολυτεχνείο, και ο Ιωάννης Καραμπατσόλης, αδιόριστος φιλόλογος.
Σύμφωνα με το παραπεμπτικό βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών (Δήμητρα Κοκοτίνη, πρόεδρος, Ευφροσύνη Καλογεράτου και Ευαγγελία Θεοδωρακοπούλου), τα μέλη της «Χρυσής Αυγής» δεν είχαν απομακρυνθεί από τον χώρο, αλλά έψαχναν μήπως εντοπίσουν τον Κουσουρή, ο οποίος πρωτοστατούσε στα συνθήματα εναντίον τους: «Μόλις τον εντόπισαν να κάθεται με τους άλλους δύο μηνυτές στο παραπάνω καφενείο, πήγαν και εφοδιάστηκαν με μεγάλα ξύλινα"ρόπαλα", τα οποία αποκόμισαν σπάζοντας τα ξύλινα κιγκλιδώματα από το παρακείμενο πάρκο. Κρατώντας δε ο καθένας τους ένα "ρόπαλο" ανέβηκαν την οδό Παξών και στη συνέχεια κατέβηκαν με ταχύτατο βήμα την οδό Φιλοτίου που οδηγεί στην πλατεία Δεληγιάννη, προχωρώντας ο ένας πίσω από τον άλλον (φάλαγγα) και επιτέθηκαν με τα "ρόπαλα" αιφνιδιαστικά κατά των μηνυτών, χτυπώντας τους με πρωτοφανή αγριότητα και βιαιότητα κυρίως στο κεφάλι.
Η επίθεση των περισσοτέρων επικεντρώθηκε στον Δημήτριο Κουσουρή, ο οποίος δέχθηκε αμέσως ισχυρότατα χτυπήματα στο κεφάλι και δεν μπόρεσε να αντιδράσει καθόλου. Από τα πολλαπλά χτυπήματα έπεσε κάτω από την καρέκλα που καθόταν και ενώ ήταν αιμόφυρτος στο έδαφος συνέχιζαν να τον χτυπούν με μανία στο κεφάλι. Απομακρύνθηκαν από αυτόν μόνον όταν πίστεψαν ότι τον είχαν "αποτελειώσει". Ο Ιωάννης Καραμπατσόλης, αφού δέχθηκε τα πρώτα χτυπήματα, κατόρθωσε και τους ξέφυγε και απομακρύνθηκε περί τα είκοσι μέτρα.
Βλέποντας ότι ήταν βέβαιο πως θα σκότωναν τον Κουσουρή, ο οποίος είχε πέσει αιμόφυρτος, προκειμένου να τους αποσπάσει την προσοχή, πήρε μια καρέκλα και την πέταξε εναντίον τους. Αποτέλεσμα αυτής του της ενέργειας ήταν να αποσπαστούν ορισμένοι, μεταξύ των οποίων και ο κατηγορούμενος ο οποίος, απευθύνοντας σ' αυτόν τη φράση "θα σε γαμήσουμε, ρε", τον κυνήγησαν και φθάνοντάς τον τον χτύπησαν με ρόπαλο στα πόδια, και έπεσε στο έδαφος και ενώ βρισκόταν στο έδαφος συνέχιζαν να του καταφέρουν απανωτά χτυπήματα με τα "ρόπαλα" στο κεφάλι, αλλ' αυτός έβαλε τα χέρια του για να προστατεύσει το κεφάλι του και δέχθηκε τα περισσότερα χτυπήματα στα χέρια.
Ο τρίτος των μηνυτών, Ηλίας Φωτιάδης, αφού δέχθηκε τα πρώτα χτυπήματα στο κεφάλι, κατόρθωσε και διέφυγε, και κρύφτηκε στο υπόγειο παρακείμενου καφενείου.
Αποτέλεσμα της βάρβαρης αυτής επίθεσης των δραστών, μεταξύ των οποίων πρωτοστατούσε ο κατηγορούμενος, ήταν να υποστούν βαρύτατες σωματικές βλάβες οι μηνυτές, ο θάνατος των οποίων δεν επήλθε από λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή τους, καθ' όσον τον μεν Δημήτριο Κουσουρή εγκατέλειψαν αιμόφυρτο στο έδαφος πεπεισμένοι ότι είχε πεθάνει, οι δε άλλοι δύο κατόρθωσαν και ξέφυγαν».
Διαπλοκή με την ΕΛ.ΑΣ.
Οπως φαίνεται και από το απόσπασμα αυτό, η υπόθεση φτάνει στο δικαστήριο έπειτα από μήνυση των ίδιων των θυμάτων της δολοφονικής επίθεσης και όχι από αυτεπάγγελτη έρευνα των Αρχών. Σύσσωμος ο Τύπος της εποχής είχε διαπιστώσει σκανδαλώδη ολιγωρία των αστυνομικών οργάνων τις κρίσιμες ώρες και μέρες μετά το συμβάν, παρά το γεγονός ότι η κοινή γνώμη είχε σοκαριστεί από την εικόνα του νεαρού φοιτητή που χαροπάλευε.
Ακόμα και αστυνομικός με πολιτικά ήταν παρών στην επίθεση, αλλά ούτε απέτρεψε το συμβάν ούτε κατέθεσε στην υπηρεσία του ως αυτόπτης μάρτυρας. Μετά την αποκάλυψη της ταυτότητάς του, ο αστυνομικός διώχθηκε πειθαρχικά, αλλά ήταν πολύ αργά.
Ο τότε υπουργός Δημόσιας Τάξης Γιώργος Ρωμαίος και ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, που τον διαδέχτηκε μετά λίγους μήνες, παραδέχτηκαν την ολιγωρία και άφησαν να εννοηθεί ότι υπάρχει κάποια σχέση στελεχών της ΕΛ.ΑΣ. με τη «Χρυσή Αυγή». Παρά το γεγονός ότι και οι δύο υπουργοί δήλωναν πως ήταν ζήτημα τιμής για την ΕΛ.ΑΣ. η σύλληψη του Αντώνη Ανδρουτσόπουλου, τίποτα δεν πιστοποιεί ότι έγιναν σοβαρές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Το αντίθετο μάλιστα.
Ο κ. Χρυσοχοΐδης δήλωνε στη Βουλή στις 24/2/99 ότι ο Ανδρουτσόπουλος έφυγε από την Ελλάδα τις πρωινές ώρες τής 21/6/98, δίνοντας έτσι το μήνυμα πως η υπόθεση ανήκει πλέον στην Interpol. Επειτα από χρόνια, το υπουργείο Δημόσιας Τάξης θα καταλήξει ότι ο καταζητούμενος «Περίανδρος» ουδέποτε εγκατέλειψε την Ελλάδα. Ακόμα και σήμερα ουδείς γνωρίζει πού κρυβόταν τόσα χρόνια ο -υποτίθεται- καταζητούμενος χρυσαυγίτης.
Η ειδική ομάδα της ΕΛ.ΑΣ. που συστήθηκε για τη σύλληψή του σκόνταψε στις διασυνδέσεις της «Χρυσής Αυγής» και του ίδιου του «Περίανδρου» με αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ. Οπως αποκαλύπτουν τα απόρρητα έγγραφα της ειδικής αυτής ομάδας, η Αστυνομία προμήθευε στους «Χρυσαυγίτες» ασυρμάτους και κλομπ στις μαζικές διαδηλώσεις, στις επετείους του Πολυτεχνείου και σε εκδηλώσεις του «αριστερίστικου και αναρχικού χώρου», για να εμφανίζονται ως αγανακτισμένοι πολίτες και να προκαλούν επεισόδια («Τα Νέα», 17/4/04). Αυτή η διαπλοκή με την ΕΛ.ΑΣ. ήταν η «ασπίδα» της «Χρυσής Αυγής».
Μετάλλαξη του φασισμού
Η παράδοση του Ανδρουτσόπουλου στις Αρχές τον Σεπτέμβριο του 2005 δημιουργεί ακόμα περισσότερα ερωτήματα. Ο καταζητούμενος χρυσαυγίτης εκτίει τώρα την ποινή των 4 χρόνων για βαριά σωματική βλάβη, που του έχει επιβληθεί από το πρώτο δικαστήριο (όπου εξετάστηκαν μόνο τα πλημμελήματα), και αντιμετωπίζει την Τετάρτη τις σοβαρότερες κατηγορίες για τη δολοφονική επίθεση του 1998. Το περίεργο είναι ότι αυτή τη φορά δεν αναμένεται η συμπαράσταση των παλιών του συμμαχητών.
Επί χρόνια η υπόθεση Ανδρουτσόπουλου εμφανιζόταν από τη «Χρυσή Αυγή» ως «σκευωρία κατά των εθνικιστών» και προβαλλόταν ο «Περίανδρος» ως διωκόμενος για τις ιδέες του. Το επίσημο site της ομάδας στήριζε σε μεγάλο βαθμό τη φιλοναζιστική προπαγάνδα του στον «αγωνιστή, μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου της "Χρυσής Αυγής"». Και ξαφνικά κάθε αναφορά στον «Περίανδρο» εξαφανίστηκε. Λες και κάποια στιγμή δόθηκε (από πού άραγε;) η εντολή να μην αναφέρεται καν το όνομα του μέχρι χθες «ήρωα του εθνικισμού» και «θύματος των εβραιομπολσεβίκων».
Το σκηνικό της μετάλλαξης ολοκληρώθηκε λίγες εβδομάδες μετά την παράδοση του καταζητούμενου. Στο φύλλο της 1/12/05 του ομώνυμου οργάνου της, η «Χρυσή Αυγή» ανακοίνωσε την αναστολή της δράσης της! Αλλά, όπως έχουμε αποκαλύψει («Το δίκροκο αβγό του φιδιού», 13/5/06), το μόνο που συνέβη είναι η απλή μετονομασία της οργάνωσης ως «Πατριωτική Συμμαχία» («Πατρί.Σ.») και η αλλαγή σκυτάλης: ο Νίκος Μιχαλολιάκος έδωσε την αρχηγία του «νέου» σχήματος στον έως τότε υπαρχηγό του, Δημήτριο Ζαφειρόπουλο.
Από τα 9 γραφεία της «Συμμαχίας» τα 3 ήταν επίσης γραφεία της «Χρυσής Αυγής» (Κόρινθος, Καλαμάτα, Βόλος), ενώ τα κεντρικά της Αθήνας στέγαζαν το βιβλιοπωλείο της οργάνωσης. Από τα 8 κινητά «αγωνιστικών πυρήνων» της ΠΑΤΡΙ.Σ. στη Βόρεια Ελλάδα τα 6 ανήκαν τον περασμένο Δεκέμβριο στους αντίστοιχους «πυρήνες δράσεως» της «Χρυσής Αυγής» (Αλεξάνδρεια, Ξάνθη, Καστοριά, Φλώρινα, Πτολεμαΐδα, Σκύδρα).
Πρόκειται, λοιπόν, για απλή μεταμφίεση των ίδιων ανθρώπων και της ίδιας οργάνωσης, με προφανή στόχο να διαχωριστεί το «πολιτικό» από το «επιχειρησιακό» κομμάτι του χώρου. Αυτή την υποτιθέμενη διάλυση της οργάνωσης διαψεύδει, βέβαια, η ίδια η εφημερίδα «Χρυσή Αυγή», που εξακολουθεί να εκδίδεται, και ο ίδιος ο Μιχαλολιάκος, ο οποίος υπογράφει ως γενικός γραμματέας της οργάνωσης.
Ποιο ρόλο έχει επιφυλάξει στον εαυτό του ο «Περίανδρος» μέσα σ' αυτό το κλίμα «μετάλλαξης»; Θα το μάθουμε την Τετάρτη από πρώτο χέρι. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται να διαχωρίσει τη θέση του από τον πρώην αρχηγό του, διότι τότε δεν θα διάλεγε για συνήγορο τον αδελφό του Νίκου Μιχαλολιάκου.
(Ελευθεροτυπία, 16/9/2006)
Κυριακή, Σεπτεμβρίου 17, 2006
Τετάρτη, Σεπτεμβρίου 13, 2006
Διαδηλώσεις στα Εγκαίνια της ΔΕΘ
Η Θεσσαλονίκη μετατρέπεται σε φρούριο το τριήμερο 8-10 Σεπτεμβρίου, καθότι πλήθος διαδηλώσεων έχει προγραμματιστεί για τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης της Θεσσαλονίκης. Η παρουσία της αστυνομίας είναι ιδιαίτερα έντονη.
Την Παρασκευή 8/9, δυναμική παρέμβαση πραγματοποίησε ομάδα αναρχικών στο λιμάνι Θεσσαλονίκης λίγο πριν τα εγκαίνια έκθεσης από τον Υπουργό Πολιτισμού Γιώργο Βουλγαράκη, ενώ
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
